Αγωγοί υπάρχουν, το αέριο ζητείται

Εκεί που οι Ευρωπαίοι ποντάρουν το ενεργειακό τους μέλλον

Του απεσταλμένου μας στο ΜΠΑΚΟΥ, ΝΙΚΟΛΑ ΖΗΡΓΑΝΟΥ
«Ξέρετε, τώρα με την κρίση, ο Μαρξ ξαναγίνεται επίκαιρος. Τον ξαναδιάβαζα πρόσφατα. Ελεγε ότι ευτυχία είναι να αγωνίζεσαι στην ταξική πάλη. Ο Ενγκελς, πιο εκλεπτυσμένος, από άλλη τάξη, έλεγε πως ευτυχία είναι ένα μπουκάλι κρασί Chateau Margaux του 1848. Εμείς, εδώ στο Αζερμπαϊτζάν, όσοι βεβαίως εμπλεκόμαστε στη βιομηχανία της ενέργειας, λέμε ότι ευτυχία είναι ένα μπουκάλι γεμάτο μαύρο χρυσό».
Ο Ελσάντ Ναγκίροφ έχει κάθε λόγο να είναι ευτυχισμένος. Είναι αντιπρόεδρος της κρατικής εταιρείας υδρογονανθράκων του Αζερμπαϊτζάν, της SOCAR, και η χώρα του κάθεται πάνω σε μια λίμνη από πετρέλαιο και πάνω σε μια θάλασσα από φυσικό αέριο.
Εδώ, στο Μπακού, βρίσκεται το νέο Ελντοράντο. Σαράντα πετρελαϊκές εταιρείες...από 25 χώρες σηματοδοτούν τη μεταμόρφωση της χώρας, που ζει μια εκρηκτική ανάπτυξη και μια διαρκή αλλαγή.
Εξω από το παράθυρο των κεντρικών γραφείων της SOCAR, διακρίνονται οι ουρανοξύστες και οι γερανοί που υψώνονται κατά δεκάδες πάνω από τα πανέμορφα παλάτια της εποχής του πρώτου πετρελαϊκού μπουμ.

Μπίζνες με παρελθόν
Η πρώτη παγκοσμίως βιομηχανική εκμετάλλευση πετρελαίου έγινε στο Μπακού, το 1848, έτος που σηματοδοτεί, εκτός από την πολύ καλή χρονιά του Chateau Margaux, την απαρχή μιας νέας εποχής.
Εδώ, ήταν που χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά για τη μεταφορά πετρελαίου πλοίο, που αργότερα μετεξελίχθηκε σε τάνκερ από μιά μικρή εταιρεία που ονομαζόταν SHELL, εδώ έγινε η πρώτη υποθαλάσσια εκμετάλλευση πετρελαίου με πλατφόρμα και εδώ οι αδελφοί Νόμπελ κατασκεύασαν τον πρώτο αγωγό για τη μεταφορά πετρελαίου, από την Κασπία, στη Μαύρη Θάλασσα.
Και είναι πάλι οι αγωγοί και η γεωπολιτική της ενέργειας που επανατοποθετούν σήμερα το Μπακού, έναν αιώνα μετά το πρώτο μπουμ, στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου ενδιαφέροντος.
«Η Ευρωπαϊκή Ενωση άργησε, παραμέλησε ως έναν βαθμό το Αζερμπαϊτζάν, σε σχέση με τη Γεωργία και την Αρμενία» παραδέχεται αυτοκριτικά ο επικεφαλής του γραφείου της Ε.Ε. στο Μπακού, πρέσβης Αλαν Γουίλιαμς. «Οι δυτικοί έδωσαν πολύ μεγάλη σημασία στη Γεωργία, όμως το Αζερμπαϊτζάν είναι η πιο σημαντική χώρα στον Καύκασο».
Τη σημασία του Αζερμπαϊτζάν την είχε διαβλέψει πριν από δεκαετίες, ο σύμβουλος ασφαλείας του προέδρου Τζίμι Κάρτερ, Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι, όπου στο μνημειώδες έργο του «Η Μεγάλη Σκακιέρα» (εκδόσεις «Λιβάνη») υπογράμμιζε πως «το Αζερμπαϊτζάν είναι ο φελός στο μπουκάλι που περιέχει τα πλούτη της Κασπίας και της Κεντρικής Ασίας» και καταλήγει προφητικά πως το μέλλον της χώρας είναι κρίσιμο για την Ευρώπη και οραματίζεται ένα ανεξάρτητο Αζερμπαϊτζάν, το οποίο συνδέεται με τις δυτικές αγορές μέσω αγωγών, οι οποίοι δεν θα περνούν από εδάφη ελεγχόμενα από τη Ρωσία».
Λίγες ημέρες πριν φτάσουμε στο Μπακού, 15 ευρωπαίοι δημοσιογράφοι καλεσμένοι στις Βρυξέλλες από την Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας (ΕΝΡ) για ένα σεμινάριο, ένας ανώτερος αξιωματούχος της Επιτροπής μας εξηγούσε τους στόχους του νέου σχεδίου δράσης για την ενεργειακή ασφάλεια της Ε.Ε.:
«Βάλαμε στόχο να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατά 20% και ταυτόχρονα να μειώσουμε την εξάρτησή μας από ρωσικές ενεργειακές πηγές, που σήμερα αποτελούν περίπου το 60% των εισαγωγών μας. Σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, ο βαθμός εξάρτησης είναι πάνω από 80, έως και 100%. Για να πετύχουμε τον στόχο του 20%, πρέπει να αυξήσουμε δραματικά τις εισαγωγές φυσικού αερίου, του μόνου καυσίμου που δεν επηρεάζει το περιβάλλον. Η κατασκευή αγωγών φυσικού αερίου από την Κασπία και την κεντρική Ασία προς την Ευρώπη παρακάμπτοντας τη ρωσική επικράτεια, είναι μονόδρομος και επιτακτική ανάγκη».
Αυτός είναι ο αποκαλούμενος «Νότιος διάδρομος» και τον φλερτάρουν δυο ευρωπαϊκής έμπνευσης αγωγοί, ο TGI (στον οποίο συμμετέχει η Ελλάδα), που θα τροφοδοτεί τον ευρωπαϊκό Νότο, και ο κεντροευρωπαίος Nabucco. Τα δύο πρότζεκτ ανταγωνίζονται τον ρωσικό αγωγό South Stream, όμως κανένα δεν έχει ακόμη μπει σε φάση υλοποίησης γιατί υπάρχουν δυο σημαντικά προβλήματα. Το πρώτο είναι ο παράγοντας Τουρκία.
Η Αγκυρα διαπραγματεύεται σκληρά τα δικαιώματά της για διέλευση τράνζιτ του αερίου προς την Ευρώπη και τα ανταλλάγματα (ποια άραγε;) δεν είναι μόνον οικονομικά.
Ομως υπάρχει και ένα δεύτερο μεγάλο πρόβλημα. Μπορεί στην περιοχή της Κασπίας να υπάρχουν αποθέματα φυσικού αερίου για τα επόμενα 100 χρόνια, όμως δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή τόσο διαθέσιμο αέριο για να τροφοδοτήσει όλους τους υπό κατασκευή αγωγούς.
Τα κοιτάσματα ανακαλύπτονται και αξιοποιούνται σε βάθος χρόνου και απαιτούνται τεράστιες και χρονοβόρες επενδύσεις σε υποδομές για να αντληθούν από τη θάλασσα και να μεταφερθούν στις αγορές.
Σε τέσσερα χρόνια, όταν το Αζερμπαϊτζάν και η ΒΡ θα αρχίσουν να εκμεταλλεύονται το τεράστιο κοίτασμα του Σαχ Ντενίζ, θα μπορεί να συνεισφέρουν στον αγωγό με 13-16 δισ. κυβικά μέτρα αερίου τον χρόνο (bcm). Ομως, ο TGI έχει δυναμικότητα 11,5 και ο Nabucco 31 bcm. Αν δεν βρεθούν άλλες ποσότητες αερίου να μπουν στο σύστημα, δεν μπορούν να αξιοποιηθούν όλοι οι αγωγοί. Και φυσικά όποιος κατασκευαστεί πρώτος και έχει εγγυημένες ποσότητες, αποκτά σημαντικό πλεονέκτημα, που ίσως κάνει τους άλλους αγωγούς οικονομικά μη ανταγωνιστικούς.

Ολοι στο παιχνίδι
Τώρα, για να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα, οι Ευρωπαίοι αναζητούν εναγωνίως πρόσθετο αέριο. Ηδη, η Αίγυπτος, το Ιράκ και το Ιράν συζητούν με την Τουρκία να την προμηθεύουν με αέριο μέσω άλλων αγωγών, ώστε η Αγκυρα να πουλάει στην Ευρώπη ένα χαρμάνι από το αέριο όλων των προελεύσεων που θα μπαίνει στο τουρκικό σύστημα αγωγών.
Είναι η Ευρώπη έτοιμη να αγοράσει έστω και εμμέσως ιρανικό αέριο για να τροφοδοτηθεί ο Nabucco που κατασκευάζεται για να μειωθεί η γεωπολιτική εξάρτησή μας από τους Ρώσους; Και είναι μάλλον ειρωνεία, να προωθείται ο ανεξάρτητος Nabucco που θα καταλήγει στον τερματικό του Μπαουμγκάρτεν στην Αυστρία, τον οποίο αγόρασε πρόσφατα κατά 50% η ρωσική Gazprom.
Τελικά, μάλλον είναι η ανάγκη που γίνεται φιλότιμο, είναι οικονομικά τα δεδομένα που μετράνε περισσότερο και το 2009, εν μέσω της κρίσης, θα ληφθούν οι τελικές αποφάσεις.
Για τον αντιπρόεδρο της Socar, η επιλογή θα γίνει με καθαρά οικονομικά, εμπορικά κριτήρια και με παράγοντα που βαραίνει τη διαφοροποίηση των δρόμων που θα εγγυώνται κέρδη, σταθερό περιβάλλον και ενεργειακή ασφάλεια. Το μεγάλο παιχνίδι μόλις άρχισε.

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 30/11/2008