Ο λογαριασμός της επιμήκυνσης

Σταύρος Χριστακόπουλος

 

Από την εποχή που άρχισαν να μας μιλούν για μέτρα 11,5 δισ. ευρώ τη διετία 2013-14, προειδοποιούσαμε ότι θα φτάσουν τα 18 δισ. σε δύο δόσεις και τα 22 σε τρεις. Η καθυστέρηση συμφωνίας με την τρόικα απλώς ενοποιεί τα δύο στάδια σε ένα πακέτο και η εικόνα... «διαπραγμάτευσης» καταρρέει εκ νέου.
Προφανώς, εκτός από τα φληναφήματα περί διαπραγμάτευσης, ούτε για σκλήρυνση της τρόικας μπορούμε εύκολα να μιλάμε: αφενός ποτέ δεν ήταν ήπιες οι απαιτήσεις της, αφετέρου όλα όσα απαιτεί περιγράφονται στο μνημόνιο. Πόθεν λοιπόν η έκπληξη για τη στάση των τροϊκανών, τους οποίους η ίδια η Μέρκελ κατέστησε, στην επίσκεψή της στην Αθήνα, ως μόνους συνομιλητές της τρικομματικής κυβέρνησης;
Η ελληνική κυβέρνηση ίσως έλπιζε ότι το πρώτο πακέτο των 11,5 δισ., που στην πορεία έγιναν 13,5, θα αρκούσε για να εγκριθεί η δόση για την ανακεφαλαίωση των τραπεζών. Όμως η πραγματικότητα είναι σκληρή, όσο και αν την επενδύσεις με υποτιθέμενη «αλλαγή κλίματος» και βολτούλες στους κήπους του προεδρικού μεγάρου.
Από όσα προβλήματα γνωρίζαμε πριν αρχίσουν τα σούρτα - φέρτα μεταξύ Βερολίνου και Αθήνας, ούτε μία πραγματική παράμετρος δεν έχει μεταβληθεί. Αντιθέτως γκρεμίζονται μία προς μία όλες οι κατασκευές που κατά καιρούς στήθηκαν από τις τρεις μνημονιακές κυβερνήσεις (Παπανδρέου, Παπαδήμου, Σαμαρά).
Πρώτος κατέρρευσε ο μύθος ότι το προηγούμενο κούρεμα θα καθιστούσε το χρέος «βιώσιμο». Οι αριθμοί που γράφονται στα διάφορα σενάρια, απ’ αυτά που δημοσιεύονται καθημερινά, είναι τερατώδεις συγκριτικά με το επιδιωχθέν 120% του ΑΕΠ το 2020. Είναι δε τραγικοί σε όσα σηματοδοτούν για τα αμέσως επόμενα χρόνια.
Ακόμη χειρότερα, είναι τραγικά τα σενάρια που στηρίζουν τόσο η Γερμανία όσο και η ελληνική κυβέρνηση – επιμήκυνση, μείωση επιτοκίων, αναβολή πληρωμής κ.λπ. Εγγυώνται μόνο παράταση του μαρτυρίου και όχι ανάσα. Επιδείνωση της οικονομίας και όχι ανάκαμψη.
Η δε επιμήκυνση κοστίζει κάπου 30 δισ. επιπλέον χρηματοδότηση, την οποία κανείς – ιδιαιτέρως η ευρωζώνη – δεν είναι πρόθυμος να παράσχει.
Επιπλέον η αναθεωρημένη επί τα χείρω ύφεση εκ μέρους του ΔΝΤ αναμένεται να φτάσει του χρόνου το 4%, ενώ, όταν υπεγράφη το δεύτερο μνημόνιο, υπολογιζόταν στο... 0%! Σημειώνει επ’ αυτού ο Peter Spiegel σε ανάλυσή του στους Financial Times:
«Αυτή η δραματική μείωση της ανάπτυξης θα οδηγήσει σε εξίσου δραματική μείωση των εσόδων από φορολογία, που σημαίνει ότι δεν θα εισπραχθούν δισεκατομμύρια ευρώ. Εάν σε αυτό προστεθεί και το γεγονός ότι το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων δεν προχωρά, επειδή οι ιδιώτες επενδυτές εξακολουθούν να φοβούνται επιστροφή της χώρας στη δραχμή, τότε το κενό χρηματοδότησης γίνεται ακόμη μεγαλύτερο».

Τα τέσσερα σενάρια
Με αυτό το δεδομένο, πώς μπορούν να βρεθούν αυτά τα 30 δισ.; Τέσσερις είναι οι τρόποι, μας λένε οι FT:
1. «Ο πιο άμεσος τρόπος θα ήταν απλούστατα να αυξηθεί το μέγεθος του πακέτου στήριξης της Ελλάδας στα 204 δισ. ευρώ. Επειδή, όμως, οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης έχουν δηλώσει ότι δεν θα δώσουν άλλα χρήματα, η επιλογή αυτή έχει αποκλειστεί».
2. «Η Ελλάδα θα μπορούσε να προχωρήσει σε νέες δημοσιονομικές περικοπές. Με την επέκταση του προγράμματος κατά δύο χρόνια, όμως, ΔΝΤ και Ε.Ε. ουσιαστικά αναγνωρίζουν ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να χειριστεί τη συνταγή της λιτότητας. Το να ζητηθούν λοιπόν, νέα, επιπλέον, μέτρα λιτότητας δεν είναι η λύση».
3. «Η Αθήνα θα μπορούσε να προσπαθήσει να συγκεντρώσει μόνη της τα κεφάλαια. Κάτι που έχει περάσει σχεδόν απαρατήρητο είναι πως, παρά τις επαναλαμβανόμενες προειδοποιήσεις της Αθήνας ότι εξαντλούνται τα διαθέσιμά της, η κυβέρνηση καταφέρνει να αντλεί χρήματα με βραχυπρόθεσμο δανεισμό από τις αγορές.
Το κόστος δανεισμού βεβαίως είναι υπέρογκο – τα ετήσια έντοκα γραμμάτια αυτή τη στιγμή διαπραγματεύονται στο 12%. Προφανώς, όμως, υπάρχουν ιδιωτικά κεφάλαια που είναι διατεθειμένα να αναλάβουν τον κίνδυνο. Αυτή, όμως, δεν είναι μία μακροπρόθεσμη λύση. Η μεγάλη εξάρτηση από το βραχυπρόθεσμο δανεισμό επιδεινώνει το πρόβλημα καθώς αυξάνει το βαρύ φορτίο του χρέους στην Ελλάδα».
(Σημείωση: Παρεμπιπτόντως, το πρόσφατο «σχέδιο Σαμαρά» για την επιμήκυνση, το οποίο είχε διαρρεύσει επίσης στους Financial Times, λέει ότι η Ελλάδα, προκειμένου να μην χρειαστεί περαιτέρω στήριξη από την ευρωζώνη, θα διασφάλιζε σημαντικό μέρος του δανεισμού της μέσω εντόκων γραμματίων – τα οποία, παρεμπιπτόντως, αγοράζουν συνήθως κατά τα δύο τρίτα... ελληνικές τράπεζες, οι οποίες καρπούνται το υπέογκο επιτόκιο...)
4. «Έτσι μένει η πιο δύσκολη επιλογή για τα μέλη της ευρωζώνης: να δεχθούν ζημίες στα δάνεια στήριξης που έχουν δώσει στην Ελλάδα. Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της Commerzbank, από το συνολικό χρέος των 326 δισ. ευρώ της Ελλάδας, περίπου 126 δισ. ευρώ είναι από τα πακέτα στήριξης.
Και είναι πλέον το μόνο μεγάλο κομμάτι ελληνικού χρέους που μπορεί να αναδιαρθρωθεί δεδομένου ότι τόσο το ΔΝΤ όσο και η ΕΚΤ έχουν κανονισμούς που απαγορεύουν τις διαγραφές χρεών. Οι ιδιώτες επενδυτές – οι οποίοι κατέχουν το υπόλοιπο χρέος – υπέστησαν ήδη επώδυνη αναδιάρθρωση στις αρχές του έτους.
Οι υπουργοί της ευρωζώνης κατέστησαν σαφή την αντίθεσή τους σε οποιαδήποτε αναδιάρθρωση των δικών τους δανείων. Το ΔΝΤ όμως, επιμένει ότι οποιαδήποτε ρεαλιστική επανεκτίμηση του ελληνικού προγράμματος – ειδικότερα η επιμήκυνση για δύο χρόνια – πρέπει να περιλαμβάνει κάποιας μορφής κούρεμα. Σε αντίθετη περίπτωση – υποστηρίζει – τα νούμερα απλώς δεν βγαίνουν».
Αμέσως μετά o Peter Spiegel αναρωτιέται: «Μπορούν, όμως, πραγματικά οι χώρες της ευρωζώνης να συγκεντρώσουν 30 δισ. ευρώ με μικροαλλαγές στα δάνεια στήριξης;».
Και απαντά ο ίδιος:
«Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ, η Ελλάδα θα πρέπει να καταβάλει πληρωμές τόκων 48 δισ. ευρώ από το 2013 μέχρι το 2016. Δεν δίνονται πληροφορίες για το ποια δάνεια αφορούν αυτοί οι τόκοι. Δεδομένου όμως, ότι σχεδόν το 40% του ελληνικού χρέους είναι τα πακέτα στήριξης, ενδέχεται τα 20 δισ. ευρώ να είναι τόκοι για τα δάνεια που η Αθήνα οφείλει στους εταίρους της στην ευρωζώνη τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Κατά συνέπεια, αυτές οι... μικρές αλλαγές στα δάνεια θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν σημαντικά κεφάλαια. Ας μη γελιόμαστε όμως. Θα πρόκειται για επιβολή ζημίας στους πιστωτές της ευρωζώνης, την οποία βεβαίως δεν θα θέλουν να διατυμπανίσουν».

Αγορά χρόνου
Αν όμως και αυτή η επιλογή αποτύχει, κάτι που είναι η πιθανότερη κατάληξη με δεδομένο ότι η λιτότητα αποτελεί στρατηγική επιλογή για την περαιτέρω ύπαρξη του ευρώ και ότι το προς αναδιάρθρωση μέρος του χρέους είναι πολύ μικρό για να επιφέρει ουσιώδες αποτέλεσμα; Τότε απλώς δεν μένει άλλη λύση από μια σκληρή χρεοκοπία.
Είτε το θέλουμε είτε όχι, η επιμήκυνση είναι μια ακόμη αγορά χρόνου εκ μέρους της Γερμανίας, η οποία δεν δίνει καμιά λύση στο πρόβλημα.
Η Ελλάδα, παρότι ενδέχεται να χάσει συντόμως τον ρόλο της από την Ισπανία, θα συνεχίσει να αποτελεί τον αδύναμο κρίκο σε μια ευρω-αγορά χρέους ύψους 6 τρισ. ευρώ, εκ των οποίων πάνω από 2 τρισ. είναι γερμανικό χρέος.
Θα συνεχίσει λοιπόν για την ώρα να αποτελεί, με όποιο κόστος, όπως διαβεβαιώνει εσχάτως η γερμανική ηγεσία, την απόδειξη ότι κράτος της ευρωζώνης δεν χρεοκοπεί.
Αυτό όμως σε καμιά περίπτωση δεν μειώνει τη σημασία της φράσης που η Μέρκελ μάς έχει πετάξει δις κατά πρόσωπο στις δύο συναντήσεις της με τον Σαμαρά στο Βερολίνο και την Αθήνα: «Εύχομαι και ελπίζω η Ελλάδα να παραμείνει στο ευρώ».
Κάτι που, εκτός από εκβιασμό, αποτελεί πάντα ένα ανοιχτό ενδεχόμενο , ιδιαίτερα όταν, εξ αιτίας της ακολουθούμενης διαχείρισης, η Ελλάδα θα έχει καταντήσει – στο όνομα της προστασίας του ευρώ – κρανίου τόπος...

 

Το Ποντικι