Δημήτρης Γιαννακόπουλος, διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία
Δεν πάει πολύς καιρός από τότε που ο Κ. Καραμανλής δήλωσε κουρασμένος στον Χατζηνικολάου και αποχώρησε από τον πρωθυπουργικό θώκο. Το ίδιο αίσθημα κοπώσεως βασανίζει και τον φίλο μου τον Γρηγόρη, αν και φαινομενικά μοιάζει να προέρχεται από άλλα αίτια.
Τούτος αποφάσισε να απέχει από τις εκλογές γενικώς, διότι κουράστηκε να ψηφίζει και να βλέπει ότι η ψήφος του δεν είναι ικανή να βελτιώσει τη ζωή του. Στην πραγματικότητα όμως ο Γρηγόρης, όπως και ο Κώστας παλαιότερα, ταλαιπωρείται από την απεικόνιση της οικονομικής καταστάσεως μέσω της τηλεοράσεως. Ξέρεις τι είναι κάθε βράδυ να ακούς για μέτρα και κόντρα μέτρα λιτότητας και να βλέπεις τον πρωθυπουργό αποφασισμένο να σου ..αλλάξει τα φώτα, καθώς έχει λάβει εντολή από την τρόικα να τα αλλάξει όλα, τα οποία θα άλλαζε αλλιώς αν η ζωή τα φερνε αλλιώς ! Ταλαιπωρείται η ψυχή σου, κλονίζεται η πίστη στον εαυτό σου και στον συνάνθρωπο, καθώς η πίστη σου στους πολιτικούς έχει μάλλον εδώ και πολλά χρόνια κλονιστεί. Ο Κώστας μάλιστα δεχόταν διπλό κτύπημα. Το μεσημέρι του λέγανε τι μέτρα όφειλε να λάβει και το βράδυ από τα κανάλια, τι θα πάθαινε αν τα ελάμβανε. Συνήθως μάλιστα του τα λέγανε οι ίδιοι και το μεσημέρι και το βράδυ. Ζωντανό πτώμα είχε καταντήσει ο άνθρωπος.
Να σκεφτείτε, ο Γιώργος Παπανδρέου τις ώρες των «δελτίων» και γενικότερα των ενημερωτικών εκπομπών, δεν παρακολουθεί τηλεόραση. Του το έχει απαγορεύσει ο θεράπων επικοινωνιολόγος του. Προτιμά ή να κάνει δηλώσεις ή να κάνει διαλογισμό, οραματιζόμενος την παγκόσμια διακυβέρνηση, ως την νιρβάνα του σύμπαντος, σύμφωνα με το κινεζικό δόγμα All-Under-Heaven (tianxia). Αυτά που διαβάζει την επομένη ημέρα απευθυνόμενος στο ημεδαπό κοινό ή στην διεθνή κοινή γνώμη, είναι προφανώς το αποτέλεσμα αυτής ακριβώς της ψυχοσωματικής και πνευματικής άσκησης. Δεν εξηγείται αλλιώς το υπερβατικό της υπόθεσης και η φρεσκάδα του πρωθυπουργού μας.
Μέχρι εδώ όμως τα χωρατά. Ο Γρηγόρης είναι κουρασμένος διότι τον ταλαιπώρησε η χρόνια έλλειψη πολιτικής στην χώρα μας, που υποκαταστάθηκε, από τις αρχές του 1990, από την τηλεπολιτική. Αυτή η μορφή τηλεοπτικής αναπαράστασης των εξουσιαστικών σχέσεων, παθητικοποίησε το εκλογικό σώμα και οδήγησε στην απάθεια ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού. Ιδιαίτερα εκείνους που δεν είχαν συμμετοχή στην κοινωνία των πολιτών. Μάλιστα, με τον καιρό το φαινόμενο επεκτάθηκε σε όλες τις εκφάνσεις της πολιτικής έκφρασης στην κοινωνία, προσδίδοντας στην πολιτική δράση χαρακτηριστικά μετα-τηλεπολιτικής. Ο πολιτικός λόγος, δηλαδή, ξεκίνησε να δομείται αποκλειστικά με τηλεοπτικούς όρους, ασχέτως πού εκφραζόταν, τι μέσα χρησιμοποιούσε και σε ποιο ιδιαίτερο κοινό απευθυνόταν. Το φαινόμενο αυτό αποκαλείται αμερικανοποίηση της πολιτικής και είναι σχεδόν παγκόσμιο.
Σε περιόδους κρίσεως, μάλιστα, η απάθεια του λαού ως προς την πολιτική συμμετοχή μοιάζει να αυξάνει, στον βαθμό που το καθεστώς πετύχει να προσδώσει μεγαλύτερη ένταση, μέσω των καναλιών, στα οικονομικά μέτρα και στις επαπειλούμενες κοινωνικές συνέπειες. Έχω υπόψη μου τι έγινε σχετικά στη Ρωσία από το 1990 έως το 2006 και βρίσκω «υπέροχες» ομοιότητες με αυτά που συμβαίνουν σήμερα στην Ελλάδα, σε ότι αφορά στην αποχή από τις εκλογές.
Όταν αγαπητοί φίλοι, παρατηρείται το καθεστώς να σας τρελαίνει με οικονομικά μέτρα και απειλές, να γνωρίζετε ότι υπάρχει τεράστιο πολιτικό πρόβλημα και ότι το καθεστώς βρίσκεται σε διαδικασία μετεξέλιξης. Και το αντίστροφο, οι οικονομικές μεταβολές συνήθως συνοδεύονται σε επίπεδο τηλεπολιτικών, με έντονες συζητήσεις αμιγώς πολιτικού χαρακτήρα. Στην Ελλάδα βιώσαμε πρώτα την δεύτερη φάση και τώρα αποκτούμε την εμπειρία της πρώτης, της απείρως κουραστικότερης. Η δεύτερη προσπαθεί να προκαλέσει την συμμετοχή του πολίτη στις εκλογές, ενώ η πρώτη να τον αποτρέψει να επισκεφτεί την κάλπη, ώστε το καθεστώς να προλάβει να οργανωθεί και να ρυθμίσει την συμπεριφορά των πολιτών προς την κατεύθυνση που επιθυμεί.
Οι Έλληνες κουράστηκαν από τα μέτρα, πριν καλά-καλά αισθανθούν τις συνέπειες από αυτά. Αυτή ήταν η επικοινωνιακή στρατηγική του καθεστώτος και σε αυτό το πλαίσιο ερμηνεύονται οι αντιφατικές δηλώσεις για «μέτρα και σταθμά» των κυβερνητικών αξιωματούχων, πηγών κλπ. Αποφάσισαν να μας ξεκάνουν επικοινωνιακά για να αδρανοποιηθούμε πολιτικά. Και ασφαλώς τα κατάφεραν, καθώς η θεωρία που διακονώ έχει εκατοντάδες φορές μέχρι σήμερα επιβεβαιωθεί εμπειρικά, σε ανατολή και δύση. Ο πανικός για την οικονομία είναι ικανός να ακινητοποιήσει ακόμη μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού και μάλιστα να τους προκαλέσει χρόνια αποστροφή προς τα πολιτικά πράγματα και τους πολιτικούς. Και αυτό έχει τσεκαριστεί και επιβεβαιωθεί εμπειρικά σε αρκετές περιπτώσεις.
Παρόλα αυτά η αριστερά προσδοκά να αναπτυχθεί ρεύμα που θα την αναδείξει σε κυρίαρχη δύναμη το αμέσως επόμενο διάστημα. Με τις ευχές μου, αλλά η επιστήμη δεν συμφωνεί! Θα μου πεις αστική επιστήμη είναι, θα διαψευστεί και αυτή από τον λαό. Ιστορικά πάντως η επιστήμη από τον μόνον που διαψεύδεται διαρκώς είναι από τον εαυτό της και όχι από τον λαό. Ο λαός μπορεί να διαψεύδει την ηγεσία του, και αυτό μόνον στο βαθμό που η ηγεσία του έχει χάσει ή δεν απέκτησε ακόμη την ικανότητα να ηγείται, ενταγμένη σε ένα καθεστώς αναμφισβήτητης ηγεμονίας.
Με απλά λόγια, αν δεν αμφισβητηθεί η ηγεμονία του καθεστώτος στην Ελλάδα, η μόνη ελπίδα είναι να χαλάσει μόνιμα το τηλεκοντρόλ του κάθε πολίτη ή να πέσει μαύρο για πάντα στα κανάλια. Πράγμα μεταφυσικό, άρα και λογικά άτοπο. Άσε που και μαύρο να πέσει δεν θα είναι λίγες οι συσκευές που θα παραμείνουν ανοιχτές!
Πώς θα μπορούσε να αμφισβητηθεί η ηγεμονία της πολιτικής τάξης της χώρας, λοιπόν; Όχι ασφαλώς μέσω της πολιτικής κριτικής ή εκδηλώσεων εναντίον συγκεκριμένων οικονομικών ή θεσμικών μέτρων, αλλά με την παρουσίαση μιας εναλλακτικής ηγεμονίας. Ενός άλλου ηγεμονικού μοντέλου. Ποιοι θα μπορούσαν να το κάνουν αυτό; Προφανώς όχι εκείνοι που είναι ενσωματωμένοι στο πολιτικό σύστημα ή εκείνοι που προσδοκούν οφέλη από την διατήρηση του καθεστώτος, έστω και με ελαφρώς διαφοροποιημένη διάσταση και εκπροσώπηση. Γνωρίζω πολλούς πολίτες που έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά. Δεν μπορώ να εικάσω όμως - και δεν θα ήταν σωστό , την βούληση των κομμάτων που εμφανίζονται ως αντικαθεστωτικά. Αυτά δεν έχουν παρά να δηλώσουν ευθαρσώς τις προθέσεις τους.
Κάθε συζήτηση για τα μέτρα της κυβέρνησης, δηλαδή της τρόικας, αλλά και κάθε είδους αντίδραση προς αυτά, λειτουργεί ως μία μορφή διαβούλευσης, έστω και σε ένα άκρως ανθυγιεινό περιβάλλον με δακρυγόνα, ξυλοκοπήματα και προληπτικές συλλήψεις, με την κυβέρνηση και την εποπτεύουσα αρχή, το ΔΝΤ. Τα συμβάντα αυτά δραματοποιούνται από τα κανάλια και διαχέεται ένα μήνυμα που νομιμοποιεί το καθεστώς μέσω της άρθρωσης των τηλεπολιτικών. Προσοχή, το μήνυμα αυτό δεν δικαιολογεί οπωσδήποτε τα μέτρα, ούτε την στάση των οργάνων του κράτους, αλλά νομιμοποιεί την ασκούμενη εξουσία του καθεστώτος, η οποία σε αυτήν την φάση δεν επιχειρεί να μας πείσει για την ικανότητα της πολιτικής τάξης να δίνει λύσεις, αλλά για το ότι δεν υπάρχει λύση έξω από το πολιτικό σύστημα.
Η στρατηγική αυτή είναι φυσικό να παραλύει τα ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού. Για να ενεργοποιηθούν απαιτείται να δουν και να πιστέψουν ότι υπάρχει εναλλακτική στρατηγική για την διαχείριση της κρίσης από δω κι εμπρός. Δίχως την χρησιμοποίηση τηλεοπτικών διαύλων και των Νέων Μέσων επικοινωνίας, είναι αδύνατον επίσης να βρει το σχετικό μήνυμα τους δυνητικούς αποδέκτες του και να τους ενεργοποιήσει, ακόμα και στην περίπτωση που το σύνολο των προοδευτικών δυνάμεων της χώρας συνέπραττε. Όμως και σ’ αυτήν την περίπτωση, η δομή των τηλεπολιτικών θα παρέμενε η ίδια και οποιαδήποτε κατάληξη από την αντιπαράθεση καθεστωτικών-αντικαθεστωτικών θα κατέληγε ή στην ήττα των δεύτερων, ή πιθανότερα, στην ενσωμάτωση των ιδίων στο σύστημα. Άρα, αγαπητοί φίλοι, δεν μπορούμε σοβαρά να μιλούμε για την διαμόρφωση μιας εναλλακτικής πρότασης εξουσίας στην χώρα, εάν προηγουμένως οι αντικαθεστωτικές δυνάμεις δεν αποκτήσουν τον έλεγχο, μέρους τουλάχιστον των καναλιών. Δεν εννοώ πρόσβαση, αλλά δυνατότητα διαμόρφωσης του συνολικού προϊόντος που μεταδίδεται. Εκεί εντοπίζεται σήμερα το βασικό πρόβλημα και είναι αυτό που λειτουργεί στην πραγματικότητα διασπαστικά, για την ανάπτυξη οποιουδήποτε κινήματος.
Υ.Γ. Το παράδειγμα της Ρωσίας έδειξε ότι η κόπωση της κοινωνίας από την οικονομική κρίση οδηγεί σε παραίτηση ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού, τα οποία στο τέλος
είναι έτοιμα να δεχτούν ως λύτρωση αυταρχικές πολιτικές και αντιδημοκρατικές πρακτικές.
stopcartel
