Βραδυφλεγής βόμβα το ιδιωτικό χρέος

του Αθανασίου Παπανδρόπουλου

Το δημόσιο χρέος της χώρας μας, που πλησιάζει το 120% του «ακαθαρίστου εγχωρίου προϊόντος» (ΑΕΠ), μάς οδήγησε στο «διεθνές νομισματικό ταμείο» (ΔΝΤ). Ωστόσο, δίπλα σε αυτή την φούσκα του δημόσιου χρέους -η οποία έχει ήδη εκραγεί και θα επιδεινώνει την κατάσταση της οικονομίας μας- υπάρχει και μια άλλη επικίνδυνη ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της οικονομίας: είναι αυτή του ιδιωτικού χρέους, για το οποίο δεν γίνεται πολύς λόγος.

Σύμφωνα με στοιχεία της «ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας» (ΕΚΤ), αλλά και της «τράπεζας της Ελλάδος» (ΤτΕ), το συνολικό ιδιωτικό χρέος στην Ελλάδα πλησιάζει και αυτό το 120% του ΑΕΠ, άρα ξεπερνά τα 300 δις ευρώ. Από αυτά, τα 110 δις ευρώ είναι χρέος των νοικοκυριών και τα υπόλοιπα χρέη των εταιρειών.

Επειδή, όμως, μέχρι τώρα το ανωτέρω ιδιωτικό χρέος ήταν λίγο χαμηλότερο από τον αντίστοιχο μέσον όρο της ευρωζώνης, δεν έγινε ποτέ αντικείμενο εις βάθος προβληματισμού.

Σήμερα η κατάσταση αυτή αλλάζει άρδην. Διότι, πολύ γρήγορα, το ιδιωτικό χρέος μπορεί να προσλάβει -όπως και το δημόσιο- τον χαρακτήρα φούσκας. Κατά πρώτον λόγο, στο μέτρο που η ύφεση θα εμπεδώνεται, ο παρατηρούμενος εγχώριος πληθωρισμός προβλέπουμε ότι θα αποκτήσει ημερομηνία λήξεως.

Διότι, αφ' ενός, οι δημόσιες δαπάνες δεν θα στηρίζουν την ήδη πτωτική ζήτηση και, αφ' ετέρου, η μονιμοποίηση της τελευταίας θα αποδυναμώνει και την παραοικονομία. Έτσι θα παρατηρηθεί πτώση των τιμών όλων των ενεργητικών και όξυνση του ανταγωνισμού μεταξύ παραγωγών και διανομέων, δηλαδή του οργανωμένου εμπορίου. Αυτό θα οδηγήσει τις επιχειρήσεις σε μόνιμες εκπτώσεις, οι οποίες θα είναι μεν θετικές για την αγοραστική δύναμη, όμως η πτώση των τιμών θα οδηγήσει σε πληθώρα πτωχεύσεων και αδυναμία αποπληρωμών, με συνέπεια να καταστραφεί και μέρος του ενεργητικού των τραπεζών.

Η δυναμική αυτή, την οποία οι οικονομολόγοι αποκαλούν «απαξίωση του χρέους», οδηγεί αναπόφευκτα σε βαθειά και επίμονη ύφεση, με ό,τι αυτή συνεπάγεται και για τις κοινωνικές ισορροπίες. Δημιουργεί, όμως, σοβαρά χρηματοδοτικά προβλήματα και στις τράπεζες, οι οποίες σήμερα βρίσκονται αντιμέτωπες με περί τα 17 δις ευρώ επισφάλειες.

Είναι έτσι κατάδηλο ότι η απογείωση του ιδιωτικού χρέους, στο μέτρο που δεν θα μπορεί να αντικατασταθεί με άνοδο του δημοσίου χρέους, οδηγεί την οικονομία στον βυθό, παρά κάποιες χαζοχαρούμενες διαβεβαιώσεις περί του αντιθέτου.

Η κυβέρνηση αντιμετωπίζει μάλλον παθητικά αυτή την πορεία προς τον βυθό. Εκείνο που την ενδιαφέρει άμεσα είναι ο εξωτερικός δανεισμός, για να δώσει την εντύπωση στο εσωτερικό ότι η κατάσταση μπορεί να διορθωθεί.

Δυστυχώς, όμως, τα γεγονότα είναι πεισματάρικα. Ιδιαιτέρως δε όταν μία οικονομία πάσχει από πολλές στρεβλώσεις και τις συναφείς με αυτές βλάβες. Έτσι, ακόμα και οι πιο καλόπιστοι παρατηρητές κυριολεκτικά δεν βλέπουν πώς, μία χώρα που δεν παράγει σχεδόν τίποτα, θα βρει τους απαραίτητους δικούς της πόρους για να αποπληρώσει τα χρέη της -ή, τουλάχιστον, να τα μειώσει.

Στο εσωτερικό, γεωργική και βιομηχανική παραγωγή βρίσκονται σε κάθετη πτώση, το ίδιο και οι κατασκευές. Ο τουρισμός, πέρα από τις διαρθρωτικές αδυναμίες του, υπέστη και σοβαρή βλάβη από τον διασυρμό της εικόνας της χώρας στα πέρατα του κόσμου. Η ναυτιλία θα υποστεί εν μέρει τις επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης, αλλά, λόγω της ασιατικής αναπτύξεως, είναι ο μόνος κλάδος που μπορεί να ελπίζει. Οι λοιπές υπηρεσίες στην χώρα μας, με εξαίρεση τις τραπεζικές, είναι ελάχιστα ελκυστικές.

Έτσι στην Ελλάδα απουσιάζουν δραματικά οι μηχανισμοί παραγωγής πλούτου και στις σημερινές συνθήκες είναι προβληματική η χρηματοδότηση της δημιουργίας τους. Ιδιαιτέρως δε με κοινοτικούς πόρους, που και αυτοί από το 2013 παύουν να ρέουν προς την χώρα.

Όλες αυτές οι αρνητικές πλευρές της ελληνικής οικονομίας μπορούν σταδιακά να μετριασθούν και σε δεύτερη φάση να ξεπεραστούν, αν η κυβέρνηση ξεχάσει οριστικά ότι το δημόσιο μπορεί να ενισχύει την εγχώρια ζήτηση. Συνεπώς, αν δεν θέλει η τελευταία να καταρρεύσει -και υπό το πρόσθετο βάρος μιας φθίνουσας αποταμίευσης- είναι ζωτική η ανάγκη να ληφθούν άμεσα μέτρα αποφυγής μιας βαθειάς δυσπραγίας.

• Γιατί λοιπόν δεν δημιουργείται μία εταιρεία διαχειρίσεως της κινητής και ακίνητης περιουσίας του δημοσίου, της οποίας οι μετοχές και τα ομόλογα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για εξεύρεση ρευστότητας;
• Οι τράπεζες, από την άλλη πλευρά, δεν θα μπορούσαν να προχωρήσουν σε μερική εξόφληση του χρέους των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα, με αντάλλαγμα μετοχές των εταιρειών αυτών;
• Ακόμα, γιατί δεν προσκαλούνται Έλληνες επιχειρηματίες με υψηλές καταθέσεις στο εξωτερικό να πάρουν μέρος στην δημιουργία ενός ισχυρού επενδυτικού ταμείου που θα επένδυε στους τομείς του αύριο; Στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε να μελετηθεί το παράδειγμα της Γαλλίας.

Αν όμως δεν γίνει τίποτε ουσιαστικό προς την κατεύθυνση αυτή, τότε θα πρέπει να θεωρείται βέβαιη η εσχάτη λύση: της αποχωρήσεως μας από την ευρωζώνη.

πηγη