Ανατροπή στο Αιγαίο

Το σχέδιο των Τούρκων για δημιουργία τετελεσμένων στο Αιγαίο που θα αφοπλίσει την Ελλάδα εν όψει της τελικής διαπραγμάτευσης Αγκυρας - ΕΕ «E» 11/1

Η δημιουργία, μέσω απειλής θερμού επεισοδίου, τετελεσμένων στο Αιγαίο και η απόλυτη εξαφάνιση από τις υποχρεώσεις της έναντι της ΕΕ όλων όσων αφορούν στο Κυπριακό και στα ελληνοτουρκικά φαίνεται ότι αποτελεί τον βασικό στόχο του νέου δόγματος που εφαρμόζει τους τελευταίους μήνες στο Αιγαίο η Αγκυρα.
Με αιχμή του δόρατος πότε τη θεωρία των γκρίζων ζωνών, πότε της αμφισβήτησης του δικαιώματος των νησιών για πλήρη κυριαρχικά δικαιώματα (σε ζώνες όπως η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ), η Τουρκία επιχειρεί να δοκιμάσει τις αντοχές της Αθήνας, χωρίς να...διστάζει να εκβιάζει την πρόκληση θερμού επεισοδίου που θα επιφέρει νέου τύπου παρεμβάσεις, όπως του 1996 στα Ιμια με τον Ρ. Χόλμπρουκ.

Ανατροπή στο Αιγαίο
Οι επιθετικές - πολεμικές ενέργειες με στόχο το Αγαθονήσι και το Φαρμακονήσι αποτελούν εφαρμογή της πολιτικής των γκρίζων ζωνών (βλ. «Εθνος της Κυριακης» 4/1/09) και αποσκοπούν στο να αμφισβητήσουν αρχικώς την ελληνική κυριαρχία επί των δύο νησιών και την απενεργοποίηση επομένως όλων των κυριαρχικών δικαιωμάτων που απορρέουν από την κυριαρχία επί των δύο νησιών.
Δεν είναι τυχαίο ότι η Τουρκία προβάλλει τους ισχυρισμούς περί παραβίασης των «τουρκικών χωρικών υδάτων και εναέριου χώρου» στην περιοχή των δύο νησιών, θεωρώντας ότι αυτά δεν ανήκουν στην Ελλάδα, επομένως μετατοπίζεται σημαντικά προς τα δυτικά η μέση γραμμή (εις βάρος της Ελλάδας) που θα καθορίσει τα όρια των εναέριων χώρων και των χωρικών υδάτων της Ελλάδας και της Τουρκίας στην περιοχή.
Υπολογίζοντας ότι η Τουρκία ποτέ δεν απέσυρε τον ισχυρισμό ότι τουλάχιστον 150 νησιά δεν ανήκουν νόμιμα στην Ελλάδα (αποφεύγοντας να υποστηρίξει συστηματικά ότι ανήκουν στην ίδια, καθώς η Συνθήκη της Λοζάνης ρητά αναφέρει ότι περιέρχονται στην Τουρκία όσα νησιά είναι εντός των τριών μιλίων από τις ακτές της), εκτιμάται ότι η Αγκυρα θα διεκδικήσει την εξαίρεση όλων αυτών των νησιών και βραχονησίδων (που δεν αναφέρονται ρητά στις Συνθήκες) από την οποιαδήποτε προσπάθεια χάραξης και οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών και ζωνών δικαιοδοσίας μεταξύ των δύο χωρών.
Απέναντι στην απόλυτα ξεκάθαρη αναβάθμιση των τουρκικών αμφισβητήσεων επί της ελληνικής κυριαρχίας, η ελληνική κυβέρνηση, αμήχανη και σιωπηλή (παρά τα παραδοσιακά και τετριμμένα ρητορικά μηνύματα και προειδοποιήσεις), θεωρεί ότι με την πολιτική κατευνασμού και αγκιστρωμένη σε παραλλαγές της πολιτικής του 1999 θα μπορέσει να κερδίσει χρόνο και να αποφύγει τα χειρότερα.
Η Τουρκία διανύει περίοδο όπου επιβεβαιώνεται ο γεωστρατηγικός ρόλος της, με ενεργή παρουσία στον Καύκασο, τον ισλαμικό και στον αραβικό κόσμο (τη διευκολύνει και η εκλογή της στο ΣΑ του ΟΗΕ).
Το κατεστημένο της Τουρκίας αλλά και ο ίδιος ο κ. Ερντογάν δεν καίγονται για μεταρρυθμίσεις που δεν εξυπηρετούν τα άμεσα συμφέροντά τους. Ετσι όλοι οι πόλοι εξουσίας της Τουρκίας θεωρούν ότι η χώρα τους όχι μόνο δικαιούται να ενταχθεί αλά καρτ στην ΕΕ, αλλά κυρίως ότι η ίδια η Ενωση έχει δομική και νομοτελειακή υποχρέωση, εφόσον θέλει να αναδειχτεί σε παγκόσμια δύναμη, να αποδεχτεί άνευ όρων τη μεγάλη μουσουλμανική χώρα στους κόλπους της.
Με την απομάκρυνση της προοπτικής ένταξης, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον, δεν υπάρχει εκείνος ο μηχανισμός που (όλοι πίστεψαν ότι δημιουργήθηκε μετά το Ελσίνκι) θα υποχρεώσει την Τουρκία να εγκαταλείψει την αναθεωρητική πολιτική της που στόχο κυρίως έχει το Αιγαίο και την Κύπρο.
Καθώς η προοπτική της ειδικής σχέσης κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος και δεν αποκλείεται να είναι τελικά προτιμότερη και για το ίδιο το πολιτικό και στρατιωτικό κατεστημένο της Τουρκίας, η Αγκυρα δεν επιθυμεί σε ένα τελικό παζάρι με το Παρίσι και το Βερολίνο να έχει, εκτός των άλλων, και τα βαρίδια των ελληνοτουρκικών σχέσεων και του Κυπριακού.
Η κλιμάκωση της πολιτικής διεκδικήσεων στο Αιγαίο στέλνει σαφές μήνυμα στην ελληνική πλευρά ότι δεν θα γίνει ανεκτή η έγερση τέτοιων εμποδίων στους στρατηγικούς σχεδιασμούς της Αγκυρας.

Αιφνιδιασμένη η Αθήνα απλώς... περιμένει
Στα ελληνοτουρκικά η Αθήνα έχει επιλέξει τη... διακριτική διπλωματική παρενόχληση της Αγκυρας. Ετσι, επί σειρά ετών, καταγράφεται στα κοινοτικά κείμενα ότι «συνεχίζεται η προσπάθεια βελτίωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων» και υποβαθμίζονται σε γενικόλογες και χωρίς φυσικά δεσμευτικό χαρακτήρα αναφορές για την ανάγκη σχέσεων καλής γειτονίας και μη χρήση ή απειλή χρήσης βίας στις διμερείς σχέσεις.
Ακόμη και οι συστηματικές, επιθετικές πολεμικού τύπου επιχειρήσεις εναντίον στόχων στο ελληνικό έδαφος, που μάλιστα δεν είναι κάποια ακατοίκητα βράχια, αλλά κατοικημένα νησιά, συχνότατα αποσιωπήθηκαν τους τελευταίους μήνες, σε κάθε περίπτωση όμως δεν καταγράφηκαν σε κανένα κοινοτικό κείμενο.
Ετσι και με ευθύνη της Ελλάδας δίνεται η εντύπωση της συνήθους ρουτίνας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η οποία μπορεί να επιτρέπει τα χαμόγελα, τους ασπασμούς και τις φιλοφρονήσεις στις διμερείς συναντήσεις, αλλά απλώς παγιώνει και νομιμοποιεί τη διεκδικητική πολιτική της άλλης πλευράς...
Η ελληνική κυβέρνηση υποκύπτει στον πειρασμό της πολιτικής του... 24ώρου (και της καθημερινής αγωνίας για αποφυγή θερμού επεισοδίου), δείχνοντας ότι δεν έχει σχεδιασμό για την επόμενη ημέρα.
Καθώς το 2009 θα δοθεί η πραγματική μάχη που θα κριθεί ποια πορεία θα πάρει η σχέση ΕΕ - Τουρκίας, η Ελλάδα κινδυνεύει να εμφανιστεί εκουσίως αφοπλισμένη από διπλωματικά επιχειρήματα, ώστε, εάν απαιτηθεί, να μπορέσει να επανασυνδέσει τα ζητήματα του Αιγαίου και το Κυπριακό, με την προοπτική της ειδικής σχέσης.

Ο στόχος
Η Τουρκία, εκμεταλλευόμενη την ελληνική στάση, επιχειρεί μόνο και με την απειλή πρόκλησης θερμού επεισοδίου να πετύχει μέσω της διπλωματίας όσα θα της απέφερε το ίδιο το θερμό επεισόδιο.
Συγχρόνως, όμως, είναι απολύτως σαφές ότι το θερμό επεισόδιο μπορεί να προκύψει ανά πάσα στιγμή ακόμη και από απρόοπτο ή προσχεδιασμένο γεγονός (ας μη λησμονείται η περίπτωση των Ιμίων, με την προσάραξη στη βραχονησίδα σκάφους με τουρκική σημαία, ούτε φυσικά η θυσία του πιλότου Κ. Ηλιάκη, νοτίως της Καρπάθου).
Εξάλλου, πέραν των προγραμματισμένων ασκήσεων των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων στο κεντρικό Αιγαίο (όπου η Αθήνα... ευγενικά παραχώρησε και περιοχές του πεδίου βολής Ανδρου), πηγή εντάσεων θα αποτελέσει και η επανεμφάνιση στο Αιγαίο του νορβηγικού ερευνητικού σκάφους Malene Ostervold, το οποίο, υλοποιώντας τη συμφωνία με την τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου ΤΡΑΟ, άρχισε τις σεισμικές έρευνες από 31 Δεκεμβρίου στη Μαύρη Θάλασσα.
Στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, πάντως, υποστηρίζουν ότι η πολιτική που ακολουθείται είναι η ορθή, δεν έχει αποκομίσει οφέλη ή πλεονεκτήματα η Τουρκία με την τακτική που ακολουθεί και ότι μελετώνται και εξετάζονται όλες οι τουρκικές κινήσεις. Επισημαίνεται, μάλιστα, η σημασία της πραγματοποίησης τελικά της ΝΑΤΟϊκής άσκησης Noble Archer, με τη συμμετοχή και ΝΑΤΟϊκού AWACS που περιέλαβε στον σχεδιασμό και τον Αϊ-Στράτη, αποτρέποντας την επιβολή τετελεσμένων από την Τουρκία και εντός του ΝΑΤΟ.

Προκλήσεις
Η πραγματοποίηση της άσκησης ήταν πράγματι ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη, αλλά υπενθυμίζεται ότι απλώς απαιτήθηκαν προσπάθειες δύο χρόνων (και άγνωστα ανταλλάγματα προς τη Συμμαχία), προκειμένου η Συμμαχία να συμφωνήσει για την πραγματοποίηση άσκησης στο έδαφος κράτους-μέλους, για το οποίο έθετε βέτο άλλο κράτος-μέλος.
Η παρούσα, πάντως, προκλητικότητα και κλιμάκωση των τουρκικών επιθετικών ενεργειών δεν μπορεί και θα ήταν λάθος να αποδοθεί αποκλειστικά στην... ενόχληση του τουρκικού κατεστημένου για την πραγματοποίηση της ΝΑΤΟϊκής άσκησης, όπως θέλουν κάποιοι να πιστεύουν στην Αθήνα.
Οι τουρκικές προκλήσεις στο Αιγαίο έχουν κλιμακωθεί και αναβαθμιστεί εδώ και αρκετούς μήνες και είναι χαρακτηριστικό ότι παρά τη δραματική διάσταση που έχει πάρει η αντιπαράθεση του κυβερνώντος ισλαμικού κόμματος ΑΚΡ και του Τ. Ερντογάν (που βλέπει και τη μείωση των ποσοστών του κόμματός του, εν όψει των δημοτικών εκλογών της άνοιξης), με μεγάλο τμήμα του στρατιωτικού κατεστημένου, με αφορμή την υπόθεση της Εργκενεκόν, η πολιτική έναντι της Ελλάδας αποδεικνύεται απολύτως... σταθερή.

Αφήνουν τους Τούρκους να καταγγέλλουν... εμάς για παραβιάσεις
Μάλλον αδικαιολόγητη είναι η έκπληξη που εκφράζεται στην Αθήνα από τις ανακοινώσεις του τουρκικού ΓΕΕΘΑ το τελευταίο τετραήμερο που σπεύδει να κατηγορήσει την Ελλάδα για παραβιάσεις του εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων της Τουρκίας και για παρενοχλήσεις των τουρκικών αεροσκαφών.
Οι δύο ανακοινώσεις, που δικαιολογημένα προκαλούν αγανάκτηση, απλώς αναδεικνύουν τη σιωπή που έχει επιβληθεί στο ζήτημα αυτό όπου καθημερινά τα τελευταία χρόνια η Τουρκία, σε δημοσιοποιημένα δημόσια έγγραφα, καταγράφει και προβάλλει τις υποτιθέμενες παραβιάσεις του τουρκικού εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων και τις υποτιθέμενες παρενοχλήσεις τουρκικών μαχητικών από ελληνικά.
Συγκεκριμένα, στη διάρκεια του 2008, εκδόθηκαν 382 ανακοινώσεις του τουρκικού ΓΕΕΘΑ (και ακολούθησαν τα σχετικά διαβήματα) που επιχειρούν να αντιστρέψουν την εικόνα και χαρακτηρίζουν ως παρενοχλήσεις των τουρκικών μαχητικών στον «διεθνή εναέριο χώρο» την προσπάθεια των ελληνικών να τα αναγνωρίσουν και να τα αναχαιτίσουν, καθώς οι διελεύσεις αυτές γίνονται όχι μόνο στην περιοχή μεταξύ 6 και 10 ν.μ. του εθνικού εναέριου χώρου και με παράνομη είσοδο στο FIR Αθηνών, αλλά και εντός της ζώνης των 6 ν.μ. στις περιοχές που η Τουρκία θεωρεί ότι υπάρχουν «γκρίζες ζώνες» (οπότε δεν υφίσταται καν ελληνικός εναέριος χώρος).
Το 2008 εκδόθηκαν 7 ανακοινώσεις που καταλογίζουν στην Ελλάδα παραβιάσεις του τουρκικού εναέριου χώρου κυρίως από ελικόπτερα, ενώ η όγδοη ανακοίνωση που εξεδόθη την Πρωτοχρονιά και χαρακτήριζε την πτήση του ελικοπτέρου που μετέφερε τον ΑΓΕΕΘΑ στρατηγό Δ. Γράψα στο Φαρμακονήσι ως παραβίαση του «τουρκικού εναέριου χώρου πάνω από το νησί» αποσύρθηκε ύστερα από μία ημέρα, καθώς υπερέβαινε ακόμη και τις μεθοδεύσεις της Αγκυρας για βήμα βήμα αμφισβήτηση της εδαφικής κυριαρχίας της Ελλάδας στη συγκεκριμένη περιοχή.
Στη χρονιά που πέρασε εκδόθηκαν και 55 ανακοινώσεις για παραβίαση των «τουρκικών χωρικών υδάτων», με τις περισσότερες καταγγελίες να αφορούν στην περιοχή των Ιμίων.
Εχει, όμως, ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι αρκετές από τις ανακοινώσεις του τουρκικού ΓΕΕΘΑ αφορούν υποτιθέμενα παραβιάσεις των τουρκικών χωρικών υδάτων είτε πέριξ του Αγαθονησίου (ανακοίνωση αρ. 43 της 14ης Σεπτεμβρίου 2008) ή στην ευρύτερη περιοχή των δύο νησιών (με σημείο αναφοράς τα τουρκικά χωρικά ύδατα της περιοχής των Διδύμων, απέναντι σχεδόν από το Αγαθονήσι).
Το ερώτημα που μένει αναπάντητο είναι εάν με διαβήματα έχουν απορριφθεί οι ανυπόστατοι και παραπλανητικοί αυτοί ισχυρισμοί της τουρκικής πλευράς και εάν υπάρχει έστω και μια δημοσιοποιημένη διεθνώς τοποθέτηση-ανακοίνωση ελληνικής κυβερνητικής αρχής που να προβάλει την ελληνική θέση.
ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
nmeletis@pegasus.gr
ΕΘΝΟΣ