Παρωδία εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης

Της Μαριεττας Γιαννακου*

Το νομοσχέδιο της κυβέρνησης για τα ΑΕΙ αποτελεί μία απέλπιδα επικοινωνιακού χαρακτήρα προσπάθεια, προκειμένου να μετατεθούν τα προβλήματα χρηματοδότησης και στρατηγικής των ΑΕΙ στα ίδια τα ιδρύματα αποκλειστικά.

Το επίκεντρο της υπόθεσης αυτής είναι το αμφιβόλου συνταγματικότητας συμβούλιο διοίκησης καθώς και ο διορισμός πρύτανη, προκειμένου να μειωθεί δραστικά η οικονομική στήριξη της ανώτατης εκπαίδευσης. Ολα τα υπόλοιπα είναι ήδη θεσμοθετημένα από το 2005, το 2007 και 2008 και επομένως η δήθεν για «πρώτη φορά» εισαγωγή τους στον νόμο αποτελεί τον απαραίτητο διάκοσμο της δήθεν μεταρρύθμισης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σε μια εποχή κρίσης χρέους αλλά και ελλείμματος όπως η σημερινή, χρειάζονται περιστολές δαπανών και άψογη διαχείριση. Αυτό, όμως, θα μπορούσε να έχει επιτευχθεί με την πλήρη εφαρμογή του μεταρρυθμιστικού νομοθετικού πλαισίου που υπάρχει ήδη. Αντ’ αυτού επελέγη η εκ συστήματος παραβίαση των νόμων, η αποποίηση των ευθυνών του υπουργείου Παιδείας ως θεματοφύλακα της εφαρμογής τους και η παρουσίαση της υπάρχουσας ήδη μεταρρύθμισης ως νέας και πρωτοφανούς μεταρρυθμιστικής προσπάθειας. Αν η κατάσταση της οικονομίας της χώρας δεν ήταν τόσο δυσμενής, η υπόθεση θα ήταν για γέλια.

Ας υπενθυμίσουμε, λοιπόν, μερικές αλήθειες: τα ελληνικά πανεπιστήμια το 2004 βρίσκονταν ουσιαστικά εκτός του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης. Το διάστημα 2005-07 νομοθετήθηκαν ρηξικέλευθες αλλαγές για την αξιολόγηση της ποιότητας των ιδρυμάτων και των μελών ΔΕΠ, την ενίσχυση της αυτοδιοίκησης και της κοινωνικής λογοδοσίας των ΑΕΙ. Σε όλες αυτές τις αλλαγές συναντήσαμε την άρνηση του ΠΑΣΟΚ, τότε από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, να ψηφίσει έστω και επί της αρχής τα σχετικά σχέδια νόμου, παρά το γεγονός ότι διακυβευόταν η εγκυρότητα των ελληνικών πτυχίων στον ευρωπαϊκό χώρο.

Ο νόμος-πλαίσιο 3549/2007 μεταρρύθμισε το παρωχημένο πλαίσιο λειτουργίας των ΑΕΙ του ν. 1268/82. Ο νόμος για την αξιολόγηση (ν. 3374/2005) καθιέρωσε όλες τις διαδικασίες και τα κριτήρια για τη διασφάλιση της ποιότητας στα ΑΕΙ. Η σημερινή κυβέρνηση δεν αξιοποιεί τα αποτελέσματα της εσωτερικής αξιολόγησης, ενώ δεν διευκολύνει την εξωτερική και πλέον αποφασιστική αξιολόγηση των ΑΕΙ. Ειδικότερα:

- Συμβούλιο Διοίκησης: ήδη προβλέπεται ο θεσμός του γραμματέα του ΑΕΙ με αυξημένες εκτελεστικές αρμοδιότητες. Τον θεσμό αυτό δεν έχει υποστηρίξει η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας.
Ενίσχυση της αυτοδιοίκησης των ΑΕΙ: ο ν. 3549/2007 μεταφέρει σημαντικές αρμοδιότητες στα όργανα διοίκησης, όπως για παράδειγμα η καθιέρωση εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας και ο έλεγχος νομιμότητας των εκλογών μελών ΔΕΠ. Οι συγκεκριμένες ρυθμίσεις παραβιάζονται εκ συστήματος κατά την τελευταία διετία.

- Ακαδημαϊκή δεοντολογία/ζητήματα προσωπικού: προβλέπεται Επιτροπή Δεοντολογίας και συγκεκριμένες ρυθμίσεις για την εξέλιξη, τα γνωστικά αντικείμενα των μελών ΔΕΠ, τον διορισμό, τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις.

- Οικονομική αυτοτέλεια: ο ν. 3549/2007 περιλαμβάνει ρυθμίσεις οικονομικού περιεχομένου για τη διευκόλυνση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού των ΑΕΙ και τον οικονομικό έλεγχο, αντίστοιχες με εκείνες του Ελεγκτικού Συνεδρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

- Χρηματοδότηση, διαφάνεια, λογοδοσία και αποτελεσματικότητα: ο ν. 3549/07 περιλαμβάνει ρυθμίσεις για τη διαφάνεια, τη δημοσιότητα και τη λογοδοσία για τις οικονομικές αποφάσεις των ΑΕΙ.

- Υπηρεσίες υποστήριξης φοιτητών: υφίστανται ρυθμίσεις για τις υπηρεσίες υποστήριξης και συμβούλους σπουδών, ανταποδοτικές υποτροφίες και εκπαιδευτικά δάνεια καθώς και προβλέψεις για εργαζόμενους φοιτητές.

- Πτυχία με αντίκρισμα: Δώσαμε κίνητρα για την ανανέωση των προγραμμάτων σπουδών, καθιερώσαμε τα προαπαιτούμενα μαθήματα για την ολοκλήρωση των σπουδών, την ανώτατη διάρκεια φοίτησης για την αντιμετώπιση του φαινομένου των «αιωνίων φοιτητών» και τη δυνατότητα επιλογής συγγράμματος. Καθιερώσαμε το σύστημα συσσώρευσης και μεταφοράς πιστωτικών μονάδων και το παράρτημα διπλώματος.

- Διεθνοποίηση ανώτατης εκπαίδευσης: στην κατεύθυνση αυτή ιδρύθηκε το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδας, δόθηκε η δυνατότητα για διοργάνωση κοινών μεταπτυχιακών προγραμμάτων ελληνικών και ξένων ΑΕΙ και η διοργάνωση σπουδών σε ξένη γλώσσα.

- Αναδιάρθρωση ακαδημαϊκών τμημάτων: δίνεται η δυνατότητα στα ιδρύματα να αναδιαρθρώσουν και να δημιουργήσουν σχολές από υπάρχοντα τμήματα.

Καταλήγοντας, το κεκτημένο των αλλαγών στα ΑΕΙ θεμελιώθηκε την περίοδο 2005-07. Σήμερα, η κυβέρνηση με κλειστά τα ΑΕΙ επιδιώκει να περάσει μία κατ’ επίφαση, κενή περιεχομένου μεταρρύθμιση με ανομολόγητο σκοπό να μεταθέσει τις ευθύνες της πολιτείας στα Ιδρύματα. Κυρίως, όμως, δεν εξασφαλίζει τα προαπαιτούμενα, όπως την εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας, το ύψος της χρηματοδότησης για τα επόμενα έτη, καθώς και την ενίσχυσή τους με τους ήδη εκλεγμένους νέους επιστήμονες. Βέβαια, αν επικαλεστούμε την κοινή λογική, το συμπέρασμα προκύπτει αβίαστα: είναι αδύνατον να υπάρξει μεταρρύθμιση που να έχει σχέση με την ποιότητα, από ανθρώπους που θεωρούν ότι η ανώτατη εκπαίδευση είναι ένα είδος συνέχειας της υποχρεωτικής, όπου μπορεί να φοιτήσει και κάποιος που παίρνει μηδέν στις εισαγωγικές εξετάσεις. Αλλά έτσι δεν χρειάζονται οι εξετάσεις.

Τελικά το θέμα παραμένει βαθιά ιδεολογικό. Εμείς αποδεχόμαστε τη διεθνώς επικρατούσα άποψη ότι η ανώτατη εκπαίδευση είναι χώρος επιστήμης και έρευνας. Οι νέοι «μεταρρυθμιστές» θεωρούν ότι είναι χώρος ταχύρρυθμων προγραμμάτων «βολέματος» για όλους.

* Η κ. Μαριέττα Γιαννάκου είναι επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της Ν.Δ. στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τ. υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.


Το άρθρο της κ. Γιαννάκου από την "Καθημερινή", εδώ.