Πώς φθάσαμε από τη Δαμασκό στο Νταβός

Ο Thomas Edward Lawrence, γνωστός και ως Λώρενς της Αραβίας, θεωρείται ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο στον αγώνα της ανεξαρτησίας των Αράβων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία

του Σάββα Καλεντερίδη
Η κίνηση του Ερντογάν να αποχωρήσει από το πάνελ του Νταβός επιδέχεται πολλές ερμηνείες. Γράφτηκαν και θα γραφτούν πολλά και σίγουρα, ανεξάρτητα με τον αν ήταν προσχεδιασμένο και με το τί ακριβώς είχε στο κεφάλι του ο Ερντογάν όταν επέκρινε με δριμύτητα το Ισραήλ για τον πόλεμο στη Γάζα, η κίνησή του εκείνη έγραψε και θα γράψει ιστορία.
Ο διακεκριμένος συντάκτης της δημοκρατικής εφημερίδας Ραντικάλ, Αβνί Όζγκιουρέλ, επιχειρεί μια προσέγγιση του φαινομένου της δημοτικότητας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μέσα από μια πολύ συνοπτική επισκόπηση των αραβοτουρκικών σχέσεων την περίοδο των επαναστάσεων των Αράβων εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Τα γεγονότα του αγώνα για την αναξαρτησία των Αράβων και η αντίδραση του οθωμανικού κράτους έχουν αφήσει κατάλοιπα στην τουρκική κοινωνία και στον αραβικό κόσμο, κατάλοιπα που επηρεάζουν σε ψυχολογικό επίπεδο την ανάπτυξη των αραβοτουρκικών σχέσεων. Ακριβώς την πτυχή αυτή προσπαθεί να φωτίσει ο Όζγκιουρέλ στο ...άρθρο που ακολουθεί:

Από τη Δαμασκό στο Νταβός
Τις ημέρες αυτές δεν υπάρχει άνθρωπος στο σύνολο των αραβικών χωρών και του ισλαμικού κόσμου που δεν έχει ακούσει το όνομα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και δεν έχει εκφράσει τη βαθειά εκτίμηση στο πρόσωπό του. Η αιτία γνωστή σε όλοπυς: Το Νταβός! Ο Τούρκος πρωθυπουργός έκανε κάτι που δεν είχε κάνει μέχρι στιγμής κανένας Άραβας/μουσουλμάνος ηγέτης και μάλιστα σε ένα χώρο που θεωρείται το κύριο πεδίο πολιτικής του δυτικού κόσμου, ακύρωσε το άσυλο και διαπέρασε την προστατευτική θωράκιση που είχε το Ισραήλ απέναντι σε επικρίσεις άλλων χωρών απέναντί του.
Ενώ επί πολλές δεκαετίες εμείς θεωρούσαμε τους Άραβες ως "προδότες που μας μαχαίρωσαν πισώπλατα", όταν επαναστάτησαν ενατίον των Οθωμανών, ενώ για τους Άραβες εμείς οι Τούρκοι ήμασταν "ένα έθνος που τους διοίκησε αυταρχικά επί αιώνες, το οποίο στη συνέχεια αποκόπηκε από τον ισλαμικό κόσμο".
Η αιτία της αποκοπής από τον ισλαμικό κόσμο μπορεί να αναζητηθεί κυρίως στο κίνημα των Βαχαϊμπιστών της Σαουδικής Αραβίας και στις συγκρούσεις που έγιναν με τους προγόνους του βασιλιά Μαχμούτ του δεύτερου των Σαούντ. Η κύρια αιτία, όμως, της οργής και του μίσους που υπάρχει στον αραβικό κόσμο για τους Τούρκους μπορεί να αναζητηθεί στη συμπεριφορά των Νεοτούρκων εναντίον των Αράβων κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και συγκεριμένα σε μια σειρά συλλήψεων, εκτοπισμών και δικών που έκανε η ομάδα του Cemal Paşa. Το διάστημα εκείνο εκτοπίστηκαν 5 χιλιάδες οικογένειες Αράβων σε διάφορες περιοχές της Τουρκίας. 200 διανοούμενοι Άραβες συνελήφθησαν και δικάστηκαν με την κατηγορία της δράσης εναντίον του οθωμανικού κράτους και 88 από αυοτύς εκτελέστηκαν.

Το αίτημα της αυτονομίας
Το αίτημα των Αράβων για αυτονομία δεν είναι πολύ παλαιό. Οι Άραβες βουλευτές στοοθωμανικό κοινοβούλιο, άρχισαν να ζητούν αυτονομία για τις περιοχές τους μετά το 1912. Ο βουλευτής Συρίας, Şerif el Müveyyid, ήταν επικεφαλής των Αράβων βουλευτών που ζητούσαν αυτονομία και έφτασε να προβάλλει τα αιτήματά του μέχρι το σαράι. Η ομάδα δεν είχε καμία συνοχή. Άλλοι ήθελαν πλήρη ανεξαρτησία, άλλοι ήθελαν διευρυμένα δικαιώματα χωρίς να ζητούν ανεξαρτησία. Την ίδια περίοδο στη Δαμασκό ο Reşit Mutran κινητοποιούσε τα πλήθη με το σύνθημα "ανεξάρτητη Συρία". Έγιναν διαδηλώσεις και ορισμένες ομάδες διαδηλωτών συγκρούστηκαν με τις οθωμανικές δυνάμεια ασφαλείας. Η κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης ήταν ανήσυχη μετά από τις πληροφορίες που έλαβε για επαφές των Συρίων διανοουμένων με Άγγλους διπλωμάτες στην Αίγυπτο, στις οποίες συμφωνήθηκε η ίδρυση "Αραβικού χαλιφάτου" υπό την ηγεμονία του ηγέτη της Αιγύπτου, Abbas Hilmi Paşa.
Οι Άραβες διανοούμενοι συνήλθαν στο Παρίσι το 1913, χωρίς όμως να καταφέρουν να συμφωνήσουν σε κα΄τι συγκεκριμένο. Την περίοδο εκείνοι οι Γάλλοι είχαν κορυφώσει την ιεραποστολική τους δράση στην περιοχή.
Η διοίκηση των Νεοτούρκων, για προλάβει τις εξελίξεις, πήρε απόφαση να ιδρύσει Ισλαμικό Πανεπιστήμιο στη Μεδίνα και να συγκροτήσει συμβουλευτικές ομάδες... Η κίνηση αυτή, όμως, δεν απέφερε κάτι και οι Άραβες δεν υποχώρησαν από τις θέσεις τους. Ο Άραβας βουλευτής του οθωμανικού κοινοβουλίου, Abdülhamid el Zahravi, που θεωρείται ότι καταγόταν από την οικογένεια του προφήτη Μωάμεθ, θεωρήθηκε προδότης από τους Άραβες επειδή υποστήριξε φιλοοθωμανικές θέσεις. Τελικά το σχοινί κόπηκε με την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου... Ο εμίρης του Χιτζάζ (Hicaz), Şerif Hüseyin, απέρριψε την έκκληδη του σουλτάνου Reşad για ιερό πόλεμο (cihad). Οι Νεότουρκοι αποπειράθηκαν να τοποθετήσουν άλλον στη θέση του, χωρίς αποτέλεσμα. Ο Şerif, με την υποστήριξη του αγγλικού στρατού που είχε αποβιβαστεί στη Βασόρα, πήρε τα όπλα και επαναστάτησε. Η αντίδραση του οθωμανικού κράτους σ' αυτό ήταν μια σειρά από συλλήψεις και φυλακίσεις.
Ο στρατηγός Τζεμάλ (Cemal Paşa), που ήλθε στην περιοχή με διευρυμένες εξουσίες, διέταξε την προσαγωγή σε δίκη εκατοντάδων Αράβων διανοουμένων, στο Πολεμικό Δικαστήριο που συστήθηκε στην έδρα του 4ου Σώματος Στρατού, στη Δαμασκό. Το διακστήριο αποφάσισε τον εκτοπισμό 5 χιλιάδων οικογενειών σε διάφορε πόλεις της Τουρκίας και τον απαγχονισμό 88 ατόμων. Οι μισοί από τους μελοθανάτους απαγχονίστηκαν μπροστά στα μάτια του λαού της Δαμασκού, για παραδειγματισμό.

Ο Thomas Edward Lawrence, ο Λώρενς της Αραβίας, σε αποστολή στη Συρία
Ο Falih Rıfkı Atay αναφέρει ότι "στην Παλαιστίνη χρησιμοποιήσαμε τη μέθοδο των εκτοπισμών, στη Συρία τους απαγχονισμούς και στο Χιτζάζ το Στρατό", τιμωρώντας συχνά και ανθρώπους που δεν έφταιγαν σε τίποτα. Εαν σε αυτό προστεθεί και η αποτυχία του στρατηγού Τζεμάλ απέναντι στον αγγλικό στρατό, τότε αντιλαμβάνεται κανείς το αποτέλεσμα. Ο στρατηγός Mersinli Cemal Paşa, που αντικατέστησε τον Τζεμάλ, για να εξευμενίσει τους Άραβες, αποφάσισε την επιστροφή των εξορίστων Αράβων στις εστίες τους και προσπάθησε να πείσει τον ηγέτη των Αράβων, Σερίφ Χουσεΐν, για το ρόλο των Αγγλων, ζητώντας του να συνεργαστεί και πάλι με τους Οθωμανούς, χωρίς αποτέλεσμα.

infognomonpolitics