Σκηνές απόγνωσης στην Ελλάδα του Μνημονίου

Του Λεωνίδα Σακλαμπάνη
Τριτοκοσμικές εικόνες στο Πέραμα - Συγκλονιστικές μαρτυρίες από τους Γιατρούς του Κόσμου.
Ένα παιδί σκαρφαλωμένο τεντώνει το χέρι του για να ανοίξει το καπάκι του σκουπιδοτενεκέ. Αναζητά την τυρόπιτα που πριν λίγο πετάχτηκε από το διπλανό κατάστημα. Ένα ζευγάρι έχει στρέψει το βλέμμα του στον ορίζοντα κοιτάζοντας από μακριά τα παιδιά του να επιστρέφουν στο προσωρινό σπίτι τους. Το παγκάκι τους. Μια 30χρονη γυναίκα που έφτασε με ότο-στοπ περιμένει στο γεμάτο από κόσμο πολυϊατρείο για να κάνει το εμβόλιο στο παιδί της. Το πρωί είχε περάσει από τα συσσίτια για να μπορέσει να το ταΐσει. Ένας άνδρας, γύρω στα 45 σκεπάζεται με την κουβέρτα καθώς ξαπλώνει στο αυτοσχέδιο από χαρτοσακούλες κρεβάτι του στο εγκαταλειμμένο εργοστάσιο. Δάσκαλοι φτάνουν στο κυλικείο για να .αγοράσουν και να προσφέρουν στους νηστικούς μαθητές τους πρωινό.

Αυτές είναι μερικές μόνο από τις σοκαριστικές εικόνες της πόλης. Μιας πόλης που δεν βρίσκεται και τόσο μακριά μας, μόλις 10 χιλιόμετρα από το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας. Ο λόγος για το Πέραμα, την περιοχή όπου η ανεργία αγγίζει το 45%, το μεροκάματο έχει μετατραπεί σε είδος προς εξαφάνιση, και η φτώχεια είναι η καθημερινότητα των ανθρώπων.
Μια περιοχή που δεν βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση, με την κυριολεκτική έννοια του όρου, αλλά παρουσιάζει συγγενή χαρακτηριστικά, απόρροια των πολιτικών ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΔΗΜ.ΑΡ. και της τρόικα, έχοντας φτάσει τον πληθυσμό στα όρια της επισιτιστικής κρίσης.
Μια κοινωνία σε ελεύθερη πτώση με τους πολίτες της να αναζητούν τρόπους επιβίωσης ακολουθώντας τον ίδιο δρόμο που ακολουθούν συνάνθρωποί μας από τις τρίτες χώρες του κόσμου. Δηλαδή μέσω των φιλανθρωπικών οργανώσεων. Θεσμών που μέχρι πρόσφατα είχαν σκοπό τη στήριξη πολιτών που ζούσαν σε ζώνες καταστροφής και είχαν έρθει μετανάστες στην Ελλάδα.
«Δεν έχουμε πρωινό για τα παιδιά μας»
Στις αρχές του 2010 η οργάνωση «Γιατροί του Κόσμου», πήρε την απόφαση να εγκαταστήσει ένα πολυϊατρείο στην περιοχή με κεντρικό στόχο τη προσφορά περίθαλψης κυρίως σε μετανάστες που ήταν ανασφάλιστοι: «Όμως η πορεία και η ζωή μας έδειξε άλλα πράγματα..», σημειώνει αρχικά, μιλώντας στον Δρόμο, η Λιάνα Μαΐλλη, παιδίατρος και υπεύθυνη των προγραμμάτων εμβολιασμού της οργάνωσης, περιγράφοντας τριτοκοσμικές εικόνες μερικά μόλις χιλιόμετρα από το κέντρο της πρωτεύουσας μιας ευρωπαϊκής χώρας η οποία μάλιστα έχει. σωθεί από τους δανειστές της: «Το 80-90% των ανθρώπων που μας επισκέπτονται στο πολυϊατρείο του Περάματος είναι Έλληνες. Άνθρωποι που έχουν χάσει τη δουλειά τους και την ασφαλιστική τους κάλυψη, γεγονός που σημαίνει πως οτιδήποτε χρειαστούν από το ιατροφαρμακευτικό πεδίο πρέπει να το πληρώσουν. Είναι μια εξέλιξη δραματική, που την είδαμε να εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας πολύ γρήγορα. Μέσα σε δύο χρόνια έρχονται άνθρωποι που ζούσαν μέχρι χτες μία αξιοπρεπή ζωή. Άνθρωποι που είχαν το σπίτι τους, το αυτοκίνητό τους, άνθρωποι που σίγουρα μέχρι χθες δεν ήταν πλούσιοι, ήταν φτωχοί αλλά πλέον είναι εξαθλιωμένοι. Στο Πέραμα συναντάμε εξαθλιωμένες οικογένειες. Οικογένειες που δεν έχουν να πάρουν γάλα για το παιδί τους. Άνθρωποι που δεν έχουν να κάνουν εμβόλια στα παιδιά τους ή τρόφιμα για τους ίδιους και τις οικογένειές τους. Αυτό που μας συγκλονίζει παράλληλα είναι η διαπίστωση πως είναι άνθρωποι που μέχρι χτες ήταν σαν και εμάς».
Τα περιστατικά φτωχών συμπολιτών μας, ανθρώπων που δεν έχουν τη δυνατότητα να εμβολιάσουν τα παιδιά τους, ούτε καν να τους δώσουν γάλα, διαδέχονται το ένα μετά το άλλο στην συμβολή των οδών Αριστείδου 5 και Ξενοφώντος. Δυστυχώς η αλήθεια των εικόνων που μας μεταφέρει η ίδια η γιατρός τσακίζει και τους πιο δυνατούς: «'Όταν δίναμε συνταγές για ένα παιδικό φάρμακο και συμβουλεύαμε τους γονείς να το δώσουν στο παιδί μετά το πρωινό, αρκετοί γονείς μας απαντούσαν πως "ξέρετε, δεν παίρνουμε πρωινό γιατί δεν έχουμε για να του δώσουμε". Τότε αρχίσαμε να σκεφτόμαστε πως πρέπει να βοηθήσουμε. Μέσα στο 2012 έχουμε δώσει σε άπορες και ανασφάλιστες οικογένειες 10 χιλιάδες κούτες με περιεχόμενο τα απαραίτητα για τη διατροφή τους. Πολύ διακριτικά, χωρίς ουρές, χωρίς αναμονή για να μην νιώθουν ότι εκτίθενται στα μάτια των άλλων. Έχει συμβεί επίσης να πούμε σε γονείς πως θα πρέπει το παιδί τους να πάει σε νοσοκομείο γιατί δεν μπορούσαμε εμείς να το θεραπεύσουμε, με τη μητέρα να μας απαντά "πως δεν μπορούσε". Όταν τη ρωτήσαμε "γιατί δεν μπορείτε", αφού της εξηγήσαμε πως θα επικοινωνούσαμε εμείς με τους γιατρούς του νοσοκομείου για να μην πληρώσει, μας απάντησε πως δεν έχει το 1,40 να πάρει το λεωφορείο.».
Σημείο αναφοράςλόγω των Γιατρών
Το Πέραμα πλέον έχει γίνει ένα σημείο αναφοράς. Εκατοντάδες συνάνθρωποί μας προσεγγίζουν την περιοχή για να δεχτούν τη βοήθεια των γιατρών. Σύμφωνα με τους ίδιους, στη περιοχή καταφθάνουν καθημερινά οικογένειες από όλες τις περιοχές της Αττικής. Από τον Κολωνό, την Κόρινθο, τον Ασπρόπυργο, ακόμη και με. ότο στόπ. Μητέρες, αγκαλιά με τα παιδιά τους, καταφθάνουν στο πολυϊατρείο για ένα εμβόλιο ή γιατί το παιδί τους είναι άρρωστο και δεν έχουν χρήματα για το νοσοκομείο.
«Στην αρχή ντρεπόντουσαν πάρα πολύ να ζητήσουν βοήθεια, ήταν επιφυλακτικοί και κουμπωμένοι», μας εκμυστηρεύεται η κ. Μαΐλλη, διευκρινίζοντας: «Ξέρετε, με αυτή τη στενοχώρια ότι έχουν απολέσει την αξιοπρέπειά τους. Όμως τώρα πλέον, η κατάσταση είναι τέτοια που οι άνθρωποι ζητάνε ανοιχτά βοήθεια -γεγονός θετικό κατά την άποψή μου- και ο καθένας απλώνει το χέρι του. Υπάρχει και συμπαράσταση από παντού, από απλούς ανθρώπους και φορείς για εμβόλια, φάρμακα κ.λπ.».
Ακόμη και αυτές όμως οι οικογένειες, που τα μέλη τους είναι επί σειρά ετών στην ανεργία, χωρίς ασφάλιση και με την ανάγκη βοήθειας από οργανώσεις, φορείς και αλληλέγγυες ομάδες δεν είναι στη χειρότερη μοίρα στο Πέραμα. Πάντα υπάρχει ένα σκαλί χαμηλότερα, όχι στο επίπεδο της αξιοπρέπειας, αλλά της φτώχειας. Ο λόγος για τους νεοάστεγους, με την ιστορία μιας οικογένειας που έμενε μαζί με τα παιδιά της σε παγκάκι να συγκλονίζει. Αυτόπτης μάρτυρας η κ. Μαΐλλη: «Δυστυχώς υπάρχουν και άστεγοι στην περιοχή. Χαρακτηριστικά θυμάμαι μία οικογένεια, την έβλεπα μέχρι την άνοιξη, η οποία είχε δύο παιδάκια και έμεναν όλοι μαζί σε ένα παγκάκι. Δεν ξέρω για πόσο διάστημα συνέβαινε αυτό, αλλά σκεφτείτε πως τα παιδάκια πήγαιναν στο σχολείο και επέστρεφαν στο παγκάκι τους. Κάποια στιγμή νομίζω φιλοξενήθηκαν από την Εκκλησία. Εκτός από άστεγους όμως, έχουμε αρχίσει να βλέπουμε και παιδιά που ανοίγουν κάδους σκουπιδιών για να βρούνε τροφή, όπως μία τυρόπιτα από το τυροπιτάδικο που την πέταξε.»
Δεν έχουν να πληρώσουν το ρεύμα
Το κλείσιμο της Ναυπηγοεπισκευαστικής Ζώνης, πηγή δουλειάς για την πλειοψηφία των μόνιμων κατοίκων του Περάματος, ήταν το πρώτο σημαντικό χτύπημα στην τοπική κοινωνία. Όπως συμβαίνει συνήθως, η σταδιακή αύξηση της ανεργίας, τα μέτρα της συγκυβέρνησης και η έλλειψη εναλλακτικών επιλογών για την επιβίωση έχουν καθηλώσει το πιο δυναμικό κομμάτι του πληθυσμού στην ανεργία και στην ανέχεια. Σύμφωνα μάλιστα με το δήμαρχο της πόλης κ. Παντελή Ζουμπούλη, η ανεργία αγγίζει το 45% ενώ το ποσοστό εκτοξεύεται στο 95% από τους εργαζόμενους που ήταν στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη. «Έχουμε ανθρώπους που έχουν από 2 έως και 3 χρόνια να δουλέψουν, άνθρωποι που δεν έχουν να πληρώσουν το λογαριασμό της ΔΕΗ, το νερό, ή το τηλέφωνο», υπογραμμίζει ο δήμαρχος μιλώντας στον Δρόμο για τη δραματική καθημερινότητα που εκτυλίσσεται στο Πέραμα: «Η πλειοψηφία των εργαζομένων στο Πέραμα ήταν στη Ζώνη. Δυστυχώς, η ζωή των πολιτών είχε συνδυαστεί και ταυτιστεί μόνο με τη συγκεκριμένη δραστηριότητα ενώ έχουν κλείσει και συνεχίζουν να κλείνουν καταστήματα που επιβίωναν μέσω αυτής».
«Η πείνα πλέον είναι ορατή»
Η φτώχεια φαίνεται ξεκάθαρα ακόμη και μέσα στις σχολικές αίθουσεςΜε αυτή τη φράση άρχισε η συζήτησή μας με τον κ. Σταύρο Καλλώνη, δάσκαλο στο 8ο δημοτικό σχολείο του Περάματος και μόνιμο κάτοικο της περιοχής τα τελευταία 15 χρόνια, παραθέτοντας παραδείγματα από τις προσωπικές του εμπειρίες στο σχολείο: «Αυξάνονται συνεχώς οι γονείς που δεν έχουν βιβλιάρια για την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη. Το συναντάμε ακόμη και στα πιο απλά ζητήματα. Όπως πχ για να μας δώσουν ένα χαρτί από γιατρό, σύμφωνα με τη νομοθεσία, για τη γυμναστική των παιδιών τους.
Πλέον έχουμε υψηλά ποσοστά παιδιών που δεν έχουν τη δυνατότητα -μέσω της ασφάλισης των γονιών τους- για να πάρουν τη συγκεκριμένη βεβαίωση, με τους γονείς να καταφεύγουν σε άλλους οργανισμούς για να καλύψουν αυτή την ανάγκη. Υπήρξε περίοδος που αρκετοί γονείς μας άφηναν ένα σημείωμα για να αγοράσουμε μία τυρόπιτα στους μαθητές», αναφέρει στο Δρόμο ο κ. Καλλώνης, πρόεδρος του Συλλόγου Δασκάλων Κερατσινίου -Περάματος, σημειώνοντας παράλληλα πως οι κινήσεις αλληλεγγύης έχουν αυξηθεί και πολλαπλασιαστεί: «Την φτώχεια τη βλέπεις και τη συναντάς πλέον. Είναι μπροστά σου και φαίνεται ξεκάθαρα ακόμη και στις σχολικές αίθουσες. Στα ρούχα των παιδιών, στα κυλικεία, στους γονείς που έχουν αυτή την απόγνωση της ανεργίας στα πρόσωπα τους. Γι αυτό και σε πρόσφατη συζήτηση του Συλλόγου μας, αποφασίσαμε να βρούμε ποιες οικογένειες βρίσκονται στα όρια της επιβίωσης και να τις βοηθήσουμε μαζί με άλλους φορείς που θα ήθελαν να συνδράμουν στη σταθεροποίηση της διατροφής τους. Δηλαδή π.χ. προσφέρονται κάποιοι εργαζόμενοι από το Λιμάνι του Πειραιά να φέρουν ένα πρωινό γάλα, να το φέρνουν σε μας, στα σχολεία. Κάποιοι άλλοι ανώνυμοι-αλληλέγγυοι από την ευρύτερη περιοχή του Πειραιά και των προαστίων που μπορούν να "υιοθετήσουν" κάποιες οικογένειες πηγαίνοντας τρόφιμα σε οικογένειες».
Άστεγοι, πρώην εργαζόμενοι της Ζώνης
Στην Αγία Τριάδα για ένα πιάτο φαΐ και σε ξενώνες του Πειραιά για στέγηΈνας από τους ανθρώπους που έζησαν από κοντά την ακμή και την παρακμή της Ζώνης είναι και ο κ. Τάκης Καραγιαννάκης, πρώην εργαζόμενος στη Ναυπηγοεπισκευαστική, γέννημα-θρέμμα Περαματιώτης, άνεργος ουσιαστικά από το 2008. Σήμερα ελπίζει μέσω των συλλογικών αγώνων να υπάρξει μια συνολική απάντηση στα όσα ζουν οι συμπολίτες του στο Πέραμα: «Από το 2008 έχω κάνει ελάχιστα ημερομίσθια. Το 2011 έκανα 30 μεροκάματα. Υπάρχουν και χειρότερες καταστάσεις και ίσως για κάποιους λίγους, κάπως καλύτερες. Το σίγουρο είναι πως η πλειοψηφία, το 95% των συναδέλφων, είναι περίπου σε αυτή τη κατάσταση», δηλώνει στο Δρόμο ο κ. Καραγιαννάκης, εξηγώντας μας το αδιέξοδο που ζουν εδώ και 4 χρόνια οι πρώην εργαζόμενοι στη Ζώνη: «Από τον Σεπτέμβριο του 2008, όταν κατέρρευσε η Ζώνη, μέχρι σήμερα, ο κόσμος έχει φτάσει στα όριά του καθώς στις καλές εποχές απασχολούσε σχεδόν 4.500 εργαζόμενους σε όλες τις ειδικότητες. Στο Πέραμα άλλες δουλειές -στην ειδικότητά μας- υπήρξε μόνο μία. Η επέκταση του διυλιστηρίου της Πετρόλα που απασχόλησε περίπου 4.000 άτομα, όλο αυτό το χρονικό διάστημα. Τώρα το έργο βρίσκεται σε αποπεράτωση. Ωστόσο, σε αυτό το έργο, απασχολήθηκαν μόλις 600-700 άνεργοι από τη Ζώνη καθώς το 80% ήταν συνάδελφοι αλλοδαποί στο πλαίσιο της Συνθήκης Μπολκεστάιν με μεροκάματα των χωρών τους, μέσω των δουλεμπορικών γραφείων που υπάρχουν σε ολόκληρη τη Ευρωζώνη», σημειώνει ο ίδιος απογοητευμένος.
Ήδη αρκετοί συνάδελφοί του βρίσκονται σε χειρότερη θέση. Σε 4 χρόνια άλλωστε οι όποιες οικονομίες εξαντλήθηκαν, το επίδομα επίσης, η συνδρομή από συγγενείς και φίλους πάντα έχει όρια και δυστυχώς τα παραδείγματα του κ. Καραγιαννάκη από συναδέλφους του που έχουν φτάσει να ζουν άστεγοι είναι πολλά: «Κάποιοι ζουν από τα συσσίτια. Άλλοι έχουν καταλήξει στην Αγία Τριάδα για ένα πιάτο φαγητό. Υπάρχουν νοικοκυριά που βρίσκονται σε απόγνωση. Υπάρχουν άνθρωποι από το Πέραμα που έμειναν άστεγοι και έφτασαν να μένουν σε ξενώνες του Πειραιά. Άλλοι μένουν σε χώρους της Ζώνης και άλλοι σε εγκαταλελειμμένα εργοστάσια ή αυτοκίνητα».