Ο Βενιζέλος όμηρος Σαμαρά και Τσίπρα

Σταύρος Χριστακόπουλος
Η εικόνα του Ευάγγελου Βενιζέλου την περασμένη Τετάρτη στο βραδινό δελτίο του Mega «χρωμάτισε» ανεξίτηλα το δραματικό τέλος μιας εποχής: αποτέλεσε τον ενταφιασμό του ΠΑΣΟΚ ως κεντρικής – πολιτικά και ιδεολογικά – δύναμης της χώρας τα τελευταία τριάντα χρόνια, αν μετρήσουμε από το ιστορικό 1981. Όμως το τέλος θα είναι επώδυνο. Τουλάχιστον όσο επώδυνη είναι η εποχή των μνημονίων για τον ελληνικό λαό. Και όσο βασανιστική θα είναι η διαδικασία μετασχηματισμού του πολιτικού συστήματος.
«Γκρεμίστηκε από το θρονί του ιθαγενούς αγά αφρίζοντας στο παράθυρό του σαν δικολάβος των καφενείων της Ευελπίδων» έγραψε με απαξιωτικό τόνο στην «Καθημερινή» ο σταθερά οξυδερκής και διεισδυτικός Νίκος Ξυδάκης.
Όμως η τηλεοπτική εικόνα του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, όπως και αν περιγραφεί, δεν μπορεί να αποτυπώσει το είδος του προδιαγεγραμμένο τέλος. Ούτε η αποτυχία του να υπερασπιστεί πολιτικά τον εαυτό του στο ζήτημα της περίφημης «λίστας Λαγκάρντ» είναι το μείζον. Η διαχείριση της λίστας απλώς περιγράφει την αντίληψη περί εξουσίας που κυριάρχησε επί δεκαετίες και σήμερα γκρεμίζεται με πάταγο.
Ο ίδιος ο Βενιζέλος βρίσκεται σε εξαιρετικά δεινή θέση. Σχεδόν τέσσερις μήνες μετά τις εκλογές της 17ης Ιουνίου δείχνει να έχει αποτύχει εντελώς και να έχει εξαντλήσει κάθε πολιτική πίστωση που είχε κερδίσει με το επιχείρημα ότι παρέλαβε «καμένη» κομματική γη από τον Γ.Α. Παπανδρέου και την επιλογή της προσφυγής στην τρόικα.
Η υπόθεση της «λίστας» είναι άγνωστο αν θα βγάλει κάτι στο πεδίο της «ανακάλυψης» φοροφυγάδων, εφ’ όσον τελικά ερευνηθεί. Αλλά η διαχείρισή της από όσους την κατείχαν, η οποία έτσι ή αλλιώς απαιτεί εξονυχιστική διερεύνηση από τη Δικαιοσύνη, καθιστά τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ έρμαιο στα χέρια των πολιτικών του αντιπάλων.
Όπως άλλωστε σημείωσε, επίσης στην «Καθημερινή», ο πολύπειρος Σταύρος Λυγερός, «ο τρόπος με τον οποίο οι διαδοχικά εμπλεκόμενοι χειρίσθηκαν την υπόθεση είναι διά παραλείψεως παράβαση καθήκοντος».
1. Ο Σαμαράς έχει κάθε λόγο, σε αυτή τη φάση, να στηρίξει τον Βενιζέλο. Αλλιώς διακυβεύει – αν δεν καταργεί – τη σταθερότητα και τη βιωσιμότητα της κυβέρνησής του. Ταυτόχρονα όμως αποκτά τον έλεγχο έναντι του προέδρου του ΠΑΣΟΚ και του κόμματός του σε περίπτωση αντιπαράθεσης. Το ολίσθημα Βενιζέλου είναι βαρύ και τον καθιστά ευάλωτο σε κάθε πεδίο όπου η επίκληση της πολιτικής αξιοπιστίας συνιστά αξιόμαχο επιχείρημα. Κυρίως στις εκλογές.
2. Το ίδιο όπλο έναντι του προέδρου του ΠΑΣΟΚ κέρδισε όμως και ο Τσίπρας, ο οποίος αποτελεί επιπλέον κίνδυνο για τον Βενιζέλο, διότι στις δίδυμες εκλογές του Μαΐου και του Ιουνίου έλαβε και επικύρωσε την πρωτεύουσα εντολή επανασύστασης και «αναδόμησης» του ευρύτατου πολιτικού χώρου της Κεντροαριστεράς – τέως «σοσιαλιστικού χώρου».
Η μετεκλογική διατήρηση της δυναμικής και της πολιτικής επιρροής του ΣΥΡΙΖΑ κατ’ ουσίαν επικυρώνει και ενισχύει αυτήν την εντολή.
3. Ο ίδιος ο Βενιζέλος χάνει οριστικά τον ρόλο του εγγυητή της επιβίωσης του ΠΑΣΟΚ, τον οποίο διεκδίκησε και ανέλαβε πάνω στα συντρίμμια που άφησε πίσω του ο Παπανδρέου. Θέλησε να αποτελέσει την κεντρομόλο δύναμη, η οποία θα επαναφέρει στον ιστορικό πυρήνα ένα σοβαρό μέρος της λαϊκής βάσης, η οποία σκόρπισε στις εκλογές προς διάφορες κατευθύνσεις.
Χάρη στην αλαζονική και υπερβολικά «αρχηγική» διαχείριση της προεδρίας του, πολλές δυνάμεις αναπτύσσονται στον κομματικό χώρο, αλλά όλες είναι κεντρόφυγες:
● Ο Λοβέρδος ήδη προχωρεί προς τη δημιουργία δικού του κόμματος.
● Ο Ραγκούσης, ο Μόσιαλος και άλλοι ψάχνουν τον δικό τους ανάλογο δρόμο, έστω και αν δεν είναι προφανές το αν θα καταφέρουν κάτι.
● Ο Χρυσοχοΐδης κάτι ψάχνει κι αυτός, αλλά κανείς δεν έχει καταλάβει τι ακριβώς.
● Η Διαμαντοπούλου το έριξε στην αγρανάπαυση περιμένοντας κάποτε να αναγνωριστεί η αξία της και να παρακληθεί να επιστρέψει στην πολιτική.
● Η προοπτική της στενότερης συνεργασίας με τη ΔΗΜΑΡ – πολλοί μιλούσαν έως και για «συγχώνευση» των δύο κομμάτων – πάει πίσω, αν δεν ματαιώνεται, τουλάχιστον με τον Βενιζέλο παρόντα.
Τέλος, ερώτημα παραμένει πώς το ΠΑΣΟΚ θα αντιδράσει και πώς θα διαχειριστεί τη διπλή πολιτική ομηρεία του προέδρου του, ο οποίος, όπως εκτιμούν οι άσπονδοι «φίλοι» του, δεν έχει στο ρεπερτόριό του κάποια περίτεχνη πολιτική κίνηση για να δραπετεύσει από τη σημερινή αξιοδάκρυτη θέση του.

Περιζήτητα κουρέλια
Το ΠΑΣΟΚ τα τελευταία χρόνια διαρκώς έχανε τεράστια τμήματα τη λαϊκή βάση του και ήδη πολύ πριν από τις φετινές εκλογές είχε μετατραπεί σε ένα άδειο κέλυφος στελεχών και μηχανισμών που μετά βίας διασφάλιζαν την αναπαραγωγή των ιδίων και των εξαρτώμενων από αυτούς.
Τώρα πώς θα υπερασπιστούν τους εαυτούς τους, καθώς ακόμη και η... τρόικα θέτει υπό διωγμόν τα παραμάγαζά τους; Άγνωστο. Αλλά πάντως όχι υπό την ηγεσία ενός βαρύτατα τραυματισμένου αρχηγού, ο οποίος θα παραμένει στη θέση του μόνο για όσο κανείς άλλος δεν ενδιαφέρεται να αναλάβει τα υπολείμματα του πάλαι ποτέ κραταιού κόμματος.
Ήδη η απειλή της αποψίλωσης στο συνδικαλιστικό πεδίο είναι εμφανέστατη και ίσως σε λίγο καιρό ο Παναγόπουλος να μείνει απλώς με τη σφραγίδα – της ΓΣΕΕ – στο χέρι.
Όσο για τους εναπομείναντες ψηφοφόρους, το κοινωνικώς υψηλά ιστάμενο μέρος τους εύκολα θα βρει καταφύγιο στη Ν.Δ. – ή ακόμη και στη ΔΗΜΑΡ, αν κι αυτή αντέξει τον κραδασμό από τον τρόπο και το αποτέλεσμα της συμμετοχής της στην κυβέρνηση.
Ό,τι έχει απομείνει από τα λαϊκά στρώματα μάλλον ευκολότερα θα μεταπηδήσει προς τον ΣΥΡΙΖΑ, αναλόγως όχι μόνο του ρυθμού επιδείνωσης στην οικονομία, αλλά και της προετοιμασίας του Τσίπρα και των συν αυτώ να πείσουν σε εύλογο χρόνο ότι είναι έτοιμοι να κυβερνήσουν. Αλλά και ότι μπορούν να επιτύχουν τον απαραίτητο βαθμό κοινωνικής παρουσίας σε μια εποχή που όλο και περισσότερο προσομοιάζει στη δεκαετία του 1940.
Από τον λογαριασμό δεν εξαιρείται ούτε η ναζιστική Χρυσή Αυγή, η οποία, παρότι δεν κρύβει το αποκρουστικό – παρότι πολύ συχνά γκροτέσκο και αξιοθρήνητο – πρόσωπό της, βρίσκει πρόσφορο έδαφος στα ερείπια όχι μόνο της μνημονιακής διακυβέρνησης αλλά και της χυδαίας «δημοσιογραφικής» προπαγάνδας περί «δύο άκρων», η οποία διαπερνά όλους τους συμβεβλημένους με την τρόικα διαύλους «πληροφόρησης».
Άλλωστε στην Ελληνική Τηλεδημοκρατία του καναπέ, στην οποία γίνονται αποδεκτές κάθε είδους χοντράδες, με κορυφαίο δείγμα την ανθρωποφαγία και τη διαπόμπευση ακόμη και νεκρών, δεν είναι πολύ δύσκολο να νομιμοποιηθούν ακόμη και οι νοσταλγοί του Χίτλερ. Για να δικαιωθεί ακόμη μια φορά η πάνσοφη παροιμία: «Θύμωσε ο αγάς κι έκοψε τα αρχ...α του».
Προφανώς λοιπόν είναι ακόμη άγνωστο ποιος θα καταφέρει να πάρει μεγαλύτερο μερίδιο από τα απομεινάρια του ΠΑΣΟΚ. Αντιθέτως είναι βέβαιο ότι η προεδρία Βενιζέλου, χωρίς να αποτελεί τον μόνο κρίσιμο παράγοντα για τον ενταφιασμό του, θα γράψει τους «τίτλους τέλους» για το κόμμα που σημάδεψε πολύ περισσότερο από κάθε άλλο την πτωχευμένη και καταρρέουσα Ελλάδα της Μεταπολίτευσης...

Το Ποντικι