Λεφτά και στήριξη μόνο για τις τράπεζες

Του Γιάννη Τριάντη - Hot Doc

Με δισεκατομμύρια ευρώ που ξεπερνούν το 90% του ΑΕΠ της χώρας έχουν στhριχθεί οι ελληνικές τράπεζες από το 2008 έως σήμερα. Την ώρα που απλοί πολίτες καλούνται να πληρώσουν δυσβάσταχτους φόρους, η ανεργία θερίζει την ελληνική κοινωνία, η ελληνική οικονομία έχει βυθιστεί στην ύφεση και οι έλληνες πολίτες στη φτώχεια, οι ελληνικές κυβερνήσεις φαίνεται ότι έχουν λεφτά, αλλά μόνο για τις τράπεζες. Δισεκατομμύρια ευρώ δόθηκαν, δίχως κανείς να γνωρίζει πού πήγαν τα χρήματα αυτά και πώς αξιοποιήθηκαν. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν πήγαν εκεί που θα έπρεπε να πάνε: Στην πραγματική οικονομία.

Τον Οκτώβριο του 2008 η κατάσταση στην ελληνική οικονομία δεν θύμιζε σε τίποτα τη σημερινή. Η ελληνική οικονομία βρισκόταν ακόμη σε ρυθμούς ανάπτυξης και τα πρώτα σημάδια της διεθνούς οικονομικής κρίσης έκαναν δειλά δειλά την εμφάνιση τους στην Ελλάδα.
Ο Γιώργος Αλογοσκούφης με δραματικούς τόνους ανακοίνωσε ένα πακέτο στήριξης ύψους 28 δισ. ευρώ για το τραπεζικό σύστημα. Ο λόγος; Προκειμένου οι τράπεζες να μην αντιμετωπίσουν προβλήματα ανταγωνιστικότητας. Ή, πιο απλά, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τυχόν ζητήματα ρευστότητας και να μπορούν να εγγυηθούν τις καταθέσεις.

Δίπλα του στεκόταν ο διοικητής της ΤτΕ Γιώργος Προβόπουλος. Ο άνθρωπος που έπαιξε κομβικό ρόλο στη διαμόρφωση του σημερινού τραπεζικού χάρτη στη χώρα μας και που φέρει την ευθύνη για μια σειρά από τραπεζικά σκάνδαλα που είδαν το φως της δημοσιότητας.
Από το πακέτο του κ. Αλογοσκούφη, χρησιμοποιήθηκαν από τις ελληνικές τράπεζες μόνο 11 δισ. ευρώ. Δεν ήταν όμως και τα μοναδικά. Το 2010 η κυβέρνηση Παπανδρέου με τον νόμο 3845/2010 ενέκρινε και τα υπόλοιπα 17 δισ. ευρώ. Λίγο μετά, με τον νόμο 3072, θα εγκριθούν και άλλα 25 δισ. ευρώ, από τα οποία χρησιμοποιήθηκαν τελικά τα 21,8 δισ. ευρώ.

Το τραπεζικό σύστημα ζητούσε διαρκώς στήριξη. Κορυφαίοι τραπεζίτες έλεγαν σε κατ' ιδίαν συζητήσεις τους με υπουργούς, κορυφαίους και μη, να στηριχθούν πάση θυσία. Σε διαφορετική περίπτωση θα κατέρρεε το τραπεζικό σύστημα, κάτι που κατά τους ίδιους θα επέφερε βαρύτατο πλήγμα για την ελληνική οικονομία.
Η τότε κυβέρνηση Παπανδρέου δεν τους χάλασε χατίρι. Το 2011, με τον νόμο 3965, εγκρίθηκαν και άλλα 30 δισ. ευρώ, αυτή τη φορά με προϋποθέσεις. Το συνολικό ποσό είχε φτάσει από το 2008 στα 49,8 δισ. ευρώ. Ήταν μόνο η αρχή ή καλύτερα η μία μόνο όψη της στήριξης προς τις τράπεζες.

Το ξέσπασμα της κρίσης στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα, οι συνεχείς υποβαθμίσεις της ελληνικής οικονομίας από τους διεθνείς οίκους και ο αποκλεισμός από τις αγορές άλλαξαν τα δεδομένα. Για χρόνια ολόκληρα οι τράπεζες είχαν συνηθίσει στο εύκολο και φτηνό χρήμα. Δανείζονταν φτηνά από την ΕΚΤ και στη συνέχεια χορηγούσαν δάνεια με αρκετά υψηλά επιτόκια στην Ελλάδα. Με τον τρόπο αυτό αποκόμιζαν τεράστια υπερκέρδη. Τα πράγματα όμως είχαν αλλάξει κίνδυνος κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος ήταν πλέον ορατός. Ή τουλάχιστον αυτό περνούσαν προς τα έξω οι τραπεζίτες.

Η ΤτΕ και ο ELA

Προκειμένου να τονωθεί η ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος, δόθηκε η ευχέρεια στην ΤτΕ να παρέχει ρευστότητα στις τράπεζες μέσω του ELA (Emergency Liquidity Assistance -Επείγουσα Παροχή Ρευστότητας).
Οι τράπεζες, δηλαδή, έδιναν τις εγγυήσεις του ελληνικού δημοσίου και έπαιρναν ρευστό, το οποίο όμως ήταν μικρότερο από την ονομαστική αξία των εγγυήσεων. Και αυτό διότι τόσο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα όσο και ο ELA δεν έδιναν, ούτε και τώρα δίνουν, ολόκληρο το ποσοστό της εγγύησης. Από εκεί και μετά δόθηκε η ευχέρεια στην Τράπεζα της Ελλάδος να παρέχει ρευστότητα στις τράπεζες, αρχικά μέχρι 15 δισ. ευρώ. Στη συνέχεια δόθηκαν άλλα 30 δισ., ανεβάζοντας το συνολικό ποσό σε 45 δισ.

Με τον νόμο 4031/11 δόθηκαν άλλα 3ο δισ. και με τον νόμο 4056/2011 ακόμη 30 δισ. ανεβάζοντας το συνολικό ποσό σε 105 δισ. ευρώ. Πιο απλά, το συνολικό ποσό των κρατικών εγγυήσεων που δόθηκε στις ελληνικές τράπεζες από το 2008 έως σήμερα άγγιξε τα 154,8 δισ. ευρώ. Πρόκειται για ένα πακέτο στήριξης μαμούθ του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.

Δεν είναι όμως και το μοναδικό. Οι τράπεζες ήταν αδηφάγες. Με βάση τη συμφωνία του PSI, δόθηκαν στις τράπεζες άλλα 50 δισ., από τα 130 του δεύτερου πακέτου στήριξης, για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών. Το ποσό αυτό, μαζί με τα 154,8 δισ. ευρώ των εγγυήσεων, ανέβασε το συνολικό ποσό εγγυήσεων και δανείων που έχει παράσχει το κράτος σε 204,8 δισ. ευρώ. Ποσό που αντιστοιχεί σε πάνω από το 90% του ΑΕΠ της χώρας.

Πού πήγαν τα λεφτά;

Το ερώτημα βέβαια που τίθεται είναι πού πήγαν τα χρήματα αυτά. Πέντε και πλέον χρόνια από το ξέσπασμα της διεθνούς κρίσης οι τράπεζες έχουν εισπράξει ένα πακτωλό χρημάτων με τη μορφή εγγυήσεων και δανείων, δίχως τα αντίστοιχα αποτελέσματα να φαίνονται στην πραγματική οικονομία. Το τραπεζικό σύστημα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει κλυδωνισμούς. Η χορήγηση τραπεζικών δανείων γίνεται με το σταγονόμετρο. Η αγορά παραμένει περισσότερο παγωμένη από ποτέ. Τα δισεκατομμύρια στήριξης δεν φαίνεται να έχουν περάσει στην πραγματική οικονομία. Το πώς αξιοποιήθηκαν τα χρήματα αυτά είναι κάτι που κανείς δεν γνωρίζει και κάτι για το οποίο κανείς δεν απαντά.

«Πήραν συνολικά 310 δισ. για να εξασφαλίσουν την κεφαλαιακή τους επάρκεια, τη ρευστότητα και την κάλυψη των καταθέσεων. Παρ' όλα αυτά, ακόμη και σήμερα αδυνατούν να εγγυηθούν τις καταθέσεις και εμείς ρωτάμε πού πήγαν αυτά τα λεφτά», επισημαίνει στο Hot Doc ο πρόεδρος του κινήματος Υπέρβαση, Κυριάκος Τόμπρας, και συμπληρώνει ότι «να μας δώσει η ΤτΕ και το υπουργείο Οικονομικών στοιχεία για το πού πήγαν τα χρήματα αυτά, διότι αν τα χρήματα αυτά είχαν πάει στην πραγματική οικονομία, τότε θα είχαμε ανάπτυξη».

Η αλήθεια είναι ότι με τα χρήματα του ΤΧΣ οι τράπεζες μείωσαν την έκθεση τους σε ΕΚΤ και ELA, αντί για τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας. Αυτή τη στιγμή η έκθεση των τραπεζών σε ΕΚΤ και ELA έχει μειωθεί σε 75 δισ. ευρώ, χωρίς όμως να έχουν αποσυρθεί οριστικά οι εγγυήσεις του ελληνικού δημοσίου.
Την ίδια ώρα η ΕΚΤ πιέζει για περαιτέρω μείωση της έκθεσης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Οι τράπεζες όμως αναφέρουν ότι έχουν ακόμη ομόλογα του EFSF, που μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν αν παρουσιαστεί ανάγκη. Για τον λόγο αυτό θεωρείται ότι οι εγγυήσεις του ελληνικού δημοσίου για τον σκοπό αυτό εξακολουθούν να ισχύουν.

Καλύφθηκαν τρύπες και ατασθαλίες;

Ένα ζήτημα το οποίο χρίζει άμεσης διερεύνησης είναι αν τα χρήματα αυτά χρησιμοποιήθηκαν από τραπεζίτες προκειμένου να καλύψουν δικές τους τρύπες. Ανοίγματα δηλαδή και ζημίες που προέκυψαν είτε από κακοδιοίκηση είτε από κακοδιαχείρηση. Όταν έγιναν τα περίφημα stress test στις ελληνικές τράπεζες, για παράδειγμα, δεν εξετάστηκαν καθόλου τα χαρτοφυλάκια του εξωτερικού.
Εκεί όπου φέρεται να υπάρχουν offshore εταιρίες που ανήκαν είτε στους ίδιους τους τραπεζίτες είτε σε δικούς τους ανθρώπους. Η έρευνα του Hot Doc, του ειδησεογραφικού πρακτορείου Reuters και της εφημερίδας New York Times έχει φέρει στο φως της δημοσιότητας ουκ ολίγες περιπτώσεις όπου φαίνεται να υπάρχει οσμή σκανδάλου.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Τράπεζα Πειραιώς. Εταιρίες συμφερόντων του προέδρου
της τράπεζας, Μιχάλη Σάλλα, έπαιρναν δάνεια από τη Μarfin-Λαϊκή τα οποία χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου να πραγματοποιηθεί αύξηση μετοχικού κεφαλαίου στην Τράπεζα Πειραιώς. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το περιεχόμενο απάντησης της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου προς τη βουλευτή του ΑΚΕΛ Ειρήνη Χαραλαμπίδου, πρόκειται για τρεις εταιρίες με έδρα την Κύπρο με τα ονόματα KAEO Enterprises, Shent Enterpises, Benidver Investments. H KAEO Enterprises είναι μια εταιρία που ανήκει προσωπικά στον κ. Σάλλα. Οι άλλες δύο έχουν πλέον μεταβιβαστεί στα δύο παιδιά του κ. Σάλλα, Μυρτώ και Γιώργο.

Οι εταιρίες αυτές έλαβαν δάνεια από την τότε Marfin Egnatia Bank προκειμένου να συμμετάσχουν σε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της Τράπεζας Πειραιώς. Οι οφειλές τους ακόμη και σήμερα ανέρχονται σε 112,5 εκατ. ευρώ συνολικά και για τις τρεις εταιρίες. Για τη λήψη των δανείων δόθηκαν και εγγυήσεις. Μια εγγυητική επιστολή της Τράπεζας Πειραιώς ύψους 7,2 εκατ. ευρώ και ενεχυρίαση 66,2 εκατ. μετοχών της Τράπεζας Πειραιώς. Δεν λήφθηκαν όμως ποτέ οι προσωπικές εγγυήσεις των μετόχων των εταιριών, δηλαδή της οικογένειας Σάλλα, ενώ λίγο μετά η Κεντρική Τράπεζα Κύπρου απαίτησε τη διενέργεια προβλέψεων σχετικά με τις προαναφερόμενες χορηγήσεις συνολικού ύψους 87,8 εκατ. ευρώ.

 Proton Bank, ATE και Marfin-Λαϊκή

Εκτός όμως από την Τράπεζα Πειραιώς, έντονη δυσοσμία αναδύεται και από την παρουσία της Μarfin-Λαϊκής στην Κύπρο. Σύμφωνα με όσα έχουν προκύψει από τις καταθέσεις στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της κυπριακής Βουλής, η τράπεζα χρησιμοποιήθηκε για δανειοδοτήσεις κύκλου επιχειρηματιών ή επιχειρήσεων συμφερόντων του κ. Βγενόπουλου, με όρους που δεν ανταποκρίνονταν σε τραπεζικούς κανόνες. Τα χρήματα χρησιμοποιούνταν στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της MIG και όχι μόνο.

Η περίπτωση της Proton Bank και ο επιχειρηματίας Λαυρέντης Λαυρεντιάδης είναι μία ακόμη περίπτωση. Ο επιχειρηματίας φέρεται να χρησιμοποίησε την τράπεζα προκειμένου να χρηματοδοτήσει εταιρίες δικών του συμφερόντων. Με τον τρόπο αυτό κατόρθωνε να εξασφαλίσει μια πλασματική εικόνα ευρωστίας, που σε καμία περίπτωση δεν ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα. Κάτι που φάνηκε λίγο μετά, όταν έσκασε το σκάνδαλο της Proton Bank.

Πολλά ερωτήματα προκύπτουν και για τη στάση που τήρησε ο διοικητής της ΤτΕ Γιώργος Προβόπουλος στην απόκτηση του ελέγχου της Proton από τον Λαυρεντιάδη. Όπως είχε αποκαλύψει το Hot Doc, παρά τις αρνητικές εισηγήσεις στελεχών της ΤτΕ, ο κ. Προβόπουλος ενέκρινε κανονικά την απόκτηση της Proton Bank από τον Λαυρέντη Λαυρεντιάδη.

Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή. Η τράπεζα κατέρρευσε, ο Λαυρεντιάδης είναι στη φυλακή και το κόστος διάσωσης της Proton Bank το φορτώθηκε ο ελληνικός λαός με νόμο του Ευάγγελου Βενιζέλου. Η περίπτωση της ΑΤΕ είναι ένα ακόμη μεγάλο τραπεζικό σκάνδαλο. Μια τράπεζα απαξιώθηκε σκόπιμα προκειμένου να δοθεί έναντι εξευτελιστικού τιμήματος στην Τράπεζα Πειραιώς. Το πλέον παράξενο, ωστόσο, είναι ότι, με εξαίρεση τα δάνεια στα κόμματα, κανείς δεν φρόντισε να ελέγξει τα κόκκινα δάνεια της τράπεζας, το πού έχουν δοθεί, με ποια κριτήρια και σε ποιους.

Ο άνθρωπος κλειδί για να τα καλύψει

Παρά τα δημοσιεύματα και τις καταγγελίες, κανείς δεν έχει φροντίσει να ελέγξει πού πήγαν αυτά τα χρήματα, έστω και με τη μορφή εγγυήσεων. Αντίθετα, η ΕΚΤ φρόντισε να προσλάβει έναν αμερικανό εξπέρ στα χρηματοοικονομικά, τον Όλιβερ Γουάιμαν. Πρόκειται για έναν άνθρωπο κλειδί, ο οποίος έχει βοηθήσει επανειλημμένα τράπεζες και κυβερνήσεις να κουκουλώσουν το γεγονός ότι διάφορες τράπεζες της ευρωζώνης ήταν πτωχευμένες. Όπως, για παράδειγμα, έκανε πέρυσι στην Ισπανία και πριν από έξι χρόνια στην Ιρλανδία. Το αν θα πράξει το ίδιο και σε διάφορες χώρες της ευρωζώνης, μεταξύ αυτών και στην Ελλάδα, είναι κάτι που κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά.
Το σίγουρο είναι ότι στην Ελλάδα το τραπεζικό σύστημα έχει λάβει ένα πακέτο εγγυήσεων που ανέρχεται στο 90% του ΑΕΠ και παρ' όλα αυτά οι τράπεζες αδυνατούν να στηρίξουν και να ρίξουν τα χρήματα αυτά στην πραγματική οικονομία. 

πηγη