Ο ρόλος της Τουρκίας μετά την εκλογή Ομπάμα

Αμερικανικά ινστιτούτα συμβουλεύουν τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ να αξιοποιήσει την Αγκυρα για υλοποίηση των στόχων της Ουάσιγκτον
Κομβικό κράτος για τη στρατηγική της νέας αμερικανικής κυβέρνησης χαρακτηρίζεται η Τουρκία. Μελέτες και εκθέσεις αμερικανικών ινστιτούτων που παράγουν προτάσεις πολιτικής για τον Μπαράκ Ομπάμα και το επιτελείο του συνιστούν στον νεοεκλεγέντα πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών να «παίξει το τουρκικό χαρτί» και να αξιοποιήσει την Αγκυρα για την υλοποίηση των στόχων της Ουάσιγκτον σε τρεις περιοχές κρίσιμης σημασίας: στη Μέση Ανατολή, στην Κεντρική Ασία και στην Ευρώπη. Σύμφωνα μάλιστα με διπλωματικές πηγές, η αναβάθμιση του τουρκικού ρόλου θα μπορούσε να αποβεί εις βάρος των ελληνικών συμφερόντων στο Κυπριακό και στα ελληνοτουρκικά, όπου η...υπερδύναμη ίσως θελήσει να προσφέρει ανταλλάγματα για την εξασφάλιση της τουρκικής συνεργασίας.
Χαρακτηριστική των προτάσεων αυτών είναι η έκθεση του Centre for Αmerican Ρrogress, μιας «δεξαμενής σκέψης» πρόεδρος της οποίας είναι ο Τζον Ποντέστα, επικεφαλής της «ομάδας μετάβασης» του προέδρου Ομπάμα. Με τίτλο «Η παραμελημένη συμμαχία: Αποκαθιστώντας τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του 21ου αιώνα», η έκθεση χαρακτηρίζει τη σχέση των δύο χωρών «πυλώνα-“κλειδί”» για την εθνική ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών. Σύμφωνα με την έκθεση, η Τουρκία θα μπορούσε να βοηθήσει ιδιαίτερα τους αμερικανικούς σχεδιασμούς στη Μέση Ανατολή, καθώς εκτιμάται ότι η επιρροή της θα αυξηθεί εντός της επόμενης δεκαετίας χάρη στις καλές σχέσεις της με τους περισσότερους γείτονές της. Η Ουάσιγκτον οφείλει, όμως, να αντιμετωπίσει την Τουρκία ως στρατηγικό εταίρο, όχι απλώς ως «υπεργολάβο» των αμερικανικών συμφερόντων, αναγνωρίζοντας στην Αγκυρα αυτονομία κινήσεων.
Η Αγκυρα θεωρείται κατ΄ αρχάς ότι μπορεί να συμβάλει στη σταθεροποίηση του Ιράκ, απαραίτητη προϋπόθεση για μια μελλοντική αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων. Επιπλέον, η Τουρκία διαθέτει πλεονέκτημα για να διευκολύνει μια προσέγγιση Ουάσιγκτον- Τεχεράνης (την οποία φέρεται να επιθυμεί η κυβέρνηση Ομπάμα), καθώς διατηρεί στενές οικονομικές σχέσεις με το Ιράν. Παράλληλα, εξαιτίας των στενών σχέσεων με το Ισραήλ, θα μπορούσε να συμβάλει στην επανάληψη των ειρηνευτικών συνομιλιών με τους Παλαιστινίους. Αλλωστε τα τελευταία χρόνια η Αγκυρα έχει αναπτύξει διαύλους επικοινωνίας και με τη Χαμάς. Κατά την εισβολή των Ισραηλινών στη Λωρίδα της Γάζας ο τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χρησιμοποίησε σκληρή γλώσσα κατά του Τελ Αβίβ. Αυτό δεν αναμένεται, όμως, να επιδράσει αρνητικά όταν έλθει η ώρα των κρίσιμων αποφάσεων.
Ο έλεγχος των ενεργειακών οδών από την Κεντρική Ασία και τον Καύκασο προς την ευρωπαϊκή αγορά αποτελεί μείζονα στόχο της Ουάσιγκτον, ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο του περασμένου Αυγούστου στη Γεωργία. Η κεντρική επιθυμία της είναι να περιοριστεί ο ρόλος της Ρωσίας, αλλά και του Ιράν στον τομέα αυτό. Η Αγκυρα, η οποία αυτοπροβάλλεται ως αξιόπιστος διαμετακομιστικός κόμβος για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο των περιοχών αυτών, μελλοντικώς όμως και του Ιράκ, μπορεί να συνδράμει στους αμερικανικούς σκοπούς.
Κατά τους συντάκτες της έκθεσης, οι ΗΠΑ πρέπει να αποφύγουν να πιέσουν υπερβολικά την Τουρκία να κόψει τον «ενεργειακό ομφάλιο λώρο» με τη Ρωσία. Την ίδια στιγμή, όμως, χρειάζεται να πιέσουν προς την κατεύθυνση της κατασκευής του αγωγού Νabucco (εξ ου και η πρόσφατη επιστολή Μπους στον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο ) για μεταφορά φυσικού αερίου από την Κεντρική Ασία στην Ευρώπη και την επαναλειτουργία του αγωγού που συνδέει το Κιρκούκ στο Βόρειο Ιράκ με το τουρκικό λιμάνι του Τσεϊχάν για την εξαγωγή ιρακινού πετρελαίου.

Η πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ενωση
ΣΥΜΦΩΝΑ με την έκθεση, είναι προς όφελος των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων συμφερόντων των ΗΠΑ να υποστηρίξουν την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας προς την ΕΕ, τόσο δημοσίως όσο και παρασκηνιακώς. Η τουρκική ένταξη στην ΕΕ θεωρείται κρισιμότατη για την προβολή του ρόλου του μετριοπαθούς Ισλάμ. Μία από τις βασικές προτεραιότητες της Ουάσιγκτον ώστε να ανοίξει ο ευρωπαϊκός δρόμος της Τουρκίας πρέπει να είναι η επίλυση του Κυπριακού. Απαραίτητη θεωρείται η άρση του εμπορικού αποκλεισμού των Τουρκοκυπρίων, ώστε να πιεστεί και η ελληνοκυπριακή πλευρά να επιδείξει εποικοδομητική διάθεση. Η επίλυση του προβλήματος θα βοηθούσε και στην αμυντική συνεργασία ΕΕ- ΝΑΤΟ, στην οποία θέτει βέτο η Τουρκία, απελευθερώνοντας και μελλοντικές ευρωπαϊκές αποστολές σε «εύφλεκτες» περιοχές. Προτείνεται επίσης στον Μπαράκ Ομπάμα να συμπεριλάβει την Αγκυρα στους βασικούς σταθμούς της πρώτης ευρωπαϊκής του περιοδείας, στέλνοντας σαφές μήνυμα για τον ρόλο που επιφυλάσσει για την Τουρκία.