Ζυρίχη - η «προδοτική» συμφωνία

Γράφει ο Γιώργος Δελαστίκ
Πενήντα ακριβώς χρόνια πριν, το δεύτερο δεκαήμερο του Φεβρουαρίου του 1959, σφραγιζόταν αμετάκλητα η τραγική μοίρα της Κύπρου: ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, πρωθυπουργός τότε της χώρας, λίγο μετά το μεσημέρι της 11ης Φεβρουαρίου 1959, έβαζε την υπογραφή του κάτω από το επαίσχυντο κείμενο για την ακρωτηριασμένη ανεξαρτησία της Κύπρου που είχαν υπαγορεύσει οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί. Γεννιέται έτσι η Συμφωνία της Ζυρίχης, η οποία αμέσως θα...αποκληθεί και θα περάσει στην ιστορία ως «προδοτική». Μία εβδομάδα αργότερα, το απόγευμα της 19ης Φεβρουαρίου 1959, ακριβέστερα, συνέρχεται στο Λονδίνο Πενταμερής Διάσκεψη με τη συμμετοχή των ηγετών της Βρετανίας, Τουρκίας και Ελλάδας και του αρχιεπισκόπου Μακαρίου ως εκπροσώπου των Ελληνοκυπρίων και του Φαζίλ Κιουτσούκ ως εκπροσώπου των Τουρκοκυπρίων. Η Συμφωνία του Λονδίνου ολοκληρώνει και συγκεκριμενοποιεί τη Συμφωνία της Ζυρίχης.
Με τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου η Κυπριακή Δημοκρατία οδεύει προς το εκτελεστικό απόσπασμα πριν καν γεννηθεί, καθώς εγκαθιδρύεται ένα καθεστώς που δίνει τόσα πολλά δικαιώματα στην τουρκοκυπριακή μειονότητα του 18% ώστε να είναι αδύνατον να λειτουργήσει το πολίτευμα και να κυβερνηθεί η Κύπρος. Πραγματικά, το 1963 Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι αλληλοσφάζονται. Οι δυο κοινότητες διαχωρίζονται ντε φάκτο, και στην πραγματικότητα η Κυπριακή Δημοκρατία παύει να είναι ενιαίο κράτος. Εχει ήδη ανοίξει ο δρόμος για την τουρκική εισβολή του 1974.
Το πρωί της 18ης Φεβρουαρίου 1959 γίνεται στο Λονδίνο μια δραματική σύσκεψη Ελληνοκυπρίων αντιπροσώπων υπό την προεδρία του Μακαρίου με αντικείμενο το αν πρέπει ή όχι να συναινέσει η Λευκωσία στην υπογραφή της Συμφωνίας του Λονδίνου. Από τους 35 αντιπροσώπους οι 27 εξουσιοδοτούν τον Μακάριο να πράξει όπως νομίζει. Μόνο 8 τάσσονται απερίφραστα εναντίον των συμφωνιών - οι αριστεροί Ελληνοκύπριοι δήμαρχοι, ο Βάσος Λυσσαρίδης και ο Τάσος Παπαδόπουλος.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής πίεζε ασφυκτικά τον Μακάριο. «Στο σημείο αυτό τερματίζω την κυπριακή πολιτική της ελληνικής κυβερνήσεως. Αν θέλετε εσείς να συνεχίσετε τον αγώνα, θα πρέπει να αναζητήσετε αλλού συμπαράσταση!», του λέει έξαλλος, καθώς τον βλέπει να κλίνει κατά των συμφωνιών. Η αντίσταση του Μακαρίου κάμπτεται όταν του τηλεφωνεί η ίδια η απεχθής στον ελληνικό λαό βασίλισσα Φρειδερίκη. Με τις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου η Αθήνα και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής θυσιάζουν αδίστακτα την Κύπρο στα συμφέροντα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.
«Οι ελληνικές κυβερνήσεις... υφίσταντο συνεχείς πιέσεις (άμεσες ή έμμεσες) από την Αμερική και το ΝΑΤΟ κι επιδίωκαν μια ειρηνική λύση του Κυπριακού μέσα στα «συμμαχικά πλαίσια»... Πολλές φορές πρυτάνευσε η άποψη ότι τα στενά εθνικά συμφέροντα έπρεπε να υποτάσσονται στα ευρύτερα συμμαχικά... Δεν θέλανε να τα χαλάσουν με την παραδοσιακή «σύμμαχο», τη Μεγάλη Βρετανία και να έρθουν σε ρήξη με την Αμερική και την Τουρκία», αναφέρει μεταξύ άλλων ο αείμνηστος Νίκος Κρανιδιώτης, στενότατος συνεργάτης του Μακαρίου επί δεκαετίες και πρεσβευτής της Κύπρου στην Ελλάδα, στο αναντικατάστατο βιβλίο του για όποιον θέλει να γνωρίζει το Κυπριακό «Δύσκολα χρόνια - Κύπρος 1950-1960» (εκδόσεις Εστία, 1981).
Το καθεστώς που επέβαλαν οι συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου «είναι απείρως χειρότερον και αυτού του αποικιακού καθεστώτος... Το ιερόν και απαράγραπτον δικαίωμα της αυτοδιαθέσεως, το οποίον ασκείται και υπ αυτών των μαύρων της Αφρικής, εξοβελίζεται διά παντός», έγραψε οργισμένος στον τότε πρόεδρο της ελληνικής Βουλής ο μητροπολίτης Κυρηνείας Κυπριανός.

ΑΝΤΙΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ
«Συμφωνία κυρίων» Καραμανλή - Μεντερές
Θύμα του λυσσώδους αντικομμουνισμού εκείνης της εποχής έπεσε τελικά η Κύπρος, όπως αποδεικνύεται από το κείμενο της μυστικής «συμφωνίας κυρίων» του Κ. Καραμανλή με τον Τούρκο ομόλογό του Αντνάν Μεντερές που υπέγραψαν κρυφά στη Ζυρίχη και το οποίο δημοσιοποιήθηκε αρκετά χρόνια αργότερα.
«Η Ελλάς και η Τουρκία θα υποστηρίξουν την είσοδον της Δημοκρατίας της Κύπρου εις το ΝΑΤΟ», αναφέρει το άρθρο 1. «Συνεφωνήθη μεταξύ των δύο πρωθυπουργών... όπως τεθούν εκτός νόμου το κομμουνιστικόν κόμμα και η κομμουνιστική δράσις» στην Κύπρο, υπογραμμίζεται στο άρθρο 2, αποκαλύπτοντας τις πραγματικές προθέσεις του Κ. Καραμανλή για το Κυπριακό. Αυτό μόνο τον ένοιαζε. Αδιαφορούσε για την τύχη της Κύπρου.
ETHNOS