Κινδυνεύει η Ελλάδα από ένα νέο εμφύλιο;

Του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου *

Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον παρατηρώ να εκδηλώνεται, διεθνώς, από διάφορους επαγγελματίες ή ερασιτέχνες σωτήρες λαών, με στόχο την «αποφυγή εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα», εξαιτίας των κοινωνικοπολιτικών συνεπειών της κρίσης, όπως ισχυρίζονται. Την ίδια ανησυχία εξέφρασαν ή/και εκφράζουν πρωτογενώς και μερικοί στην ίδια τη χώρα μας, αλλά με αυτούς μάλλον εξηγηθήκαμε.

Σήμερα σημειώνω δυο γενικότερα πράγματα για να εξηγηθούμε με όλους, διασαφηνίζοντας ότι ως ταπεινός φορέας της επιστημονικής παρακαταθήκης της σχολής της Uppsala (Pease and Conflict Research), η οποία διεισδύει εμπειρικά, ερευνητικά και θεωρητικά σε «εμφυλίους», εμφανίζω ιδιαίτερη ευαισθησία στο ζήτημα. Το τοποθετώ έτσι, ώστε να αποφύγω να ξύσω (εσωτερικές μας) πληγές, οι οποίες ήταν εκείνες που στην πραγματικότητα με οδήγησαν στην με πάθος μελέτη του φαινομένου. Δεν θέλω να κάνουμε τέτοιες αναγωγές, επειδή έτσι θα αναμοχλεύαμε εθνικά τραυματικές καταστάσεις, οι οποίες μάλλον έχουν απωθηθεί στο συλλογικό μας υποσυνείδητο, παρά «επανα-επεξεργαστεί» δομικά!

Η Ελλάδα ΔΕΝ κινδυνεύει από κανέναν απολύτως εμφύλιο πόλεμο. Η πολιτική στην Ελλάδα κινδυνεύει από εκείνους που αναπτύσσουν την σχετική εμφυλιακή διαλεκτική. Εξαιρετικά σπάνια στην μοντέρνα ιστορία συναντούμε εμφυλίους πολέμους (ενδεικτικά πάνω από100 νεκροί), δίχως την έμμεση ή άμεση παρέμβαση τρίτων:  χωρών, διεθνικών φορέων συμφερόντων, συμμαχιών, ή υπερεθνικών οργανισμών και ακόμα οικονομικών κολοσσών – ασφαλώς, το συνηθέστερο είναι να συντρέχουν περισσότεροι του ενός από αυτούς τους παράγοντες. Αν θέλαμε μάλιστα να είμαστε ευρύτερα πολιτικά και όχι απλώς συστηματικά ακριβείς, θα λέγαμε: ποτέ. Πάντα υπήρξε έμμεση τουλάχιστον παρέμβαση τρίτων και κατά την πρόκληση των συγκρούσεων, και ασφαλώς αργότερα για την μορφοποίηση της επίλυσης της εμφύλιας διένεξης. Είπα ότι δεν θα μιλήσω για τον ελληνικό εμφύλιο, αλλά καλό είναι μεταξύ άλλων να διαβάσετε το βιβλίο (ιστορική πηγή πλέον) του Antony Beevor “Crete, the Battle and the Resistance” (δεν γνωρίζω αν έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά). Εκεί θα δείτε μέσα από πηγές πώς το δηλούμενο ενδιαφέρον τρίτων για την αποσόβηση μιας πιθανής εμφύλιας διαμάχης για τον έλεγχο του κράτους, υποκρύπτει συγκεκριμένες πολιτικοοικονομικές επιδιώξεις από αυτούς τους ίδιους, που καταλήγουν μέσω μιας αποτυχημένης στρατηγικής «power-sharing» σε εμφύλια σύγκρουση. Για την ακρίβεια μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου το σχεδιαζόμενο, σε διάφορες φάσεις προηγουμένως, «power-sharing» για την χώρα μας, έδωσε τη θέση του σε πιο ριζοσπαστικές ιδέες: οι σύμμαχοι και «σωτήρες» μας επεδίωξαν και επέβαλαν μέσω του εμφυλίου μια μορφή «τελικής λύσης α λα Τζόζεφ Μακάρθι» σε πολιτικό και (τραγικά δυστυχώς) κοινωνικό επίπεδο, με τον απόλυτο αποκλεισμό της αριστεράς στο σύνολό της. Τελεία!

Στην Ελλάδα, σήμερα, δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα πολιτικές δυνάμεις που θα μπορούσαν να συγκρουστούν θερμά για τον έλεγχο του κράτους. Το «power-sharing» μεταξύ κυρίως των συντηρητικών δυνάμεων και δευτερευόντως μεταξύ «δεξιάς» και «αριστεράς» είναι εμπεδωμένο στο πολιτικό σύστημα της χώρας και δημοκρατικός κανόνας μετά την μεταπολίτευση, έστω και με αντιδημοκρατικά παρατράγουδα καλπονοθείας, πατρωνίας, κοινοβουλευτικών αλχημειών και προσβολής του πλουραλισμού. Το πρόβλημα είναι ότι αυτός ο μηχανισμός εξουσιαστικής διαχείρισης στηρίχθηκε και αναπαράχθηκε μέσω του πελατειακού κράτους. Γεγονός που μεγέθυνε την τάση υδροκεφαλισμού της διοίκησης και τις οικονομικές δυσλειτουργίες, προσβάλλοντας παράλληλα τον υγιή ανταγωνισμό, την αξιοκρατία και όλες τις άλλες κοινωνικές και πολιτειακές λειτουργίες που συμβάλουν στον εκδημοκρατισμό και προνοούν για τον κοινωνικό έλεγχο, τον οικονομικό έλεγχο και την αναλογική πολιτική εκπροσώπηση στο νομοθετικό σώμα. Το χειρότερο από όλα είναι ότι αυτό το καθεστώς δεν επέτρεψε την ουσιαστική διάκριση των εξουσιών και την καλλιέργεια σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ των φορέων κρατικής εξουσίας και των κοινωνικών υποκειμένων. Παράπλευρη αρνητική συνέπεια θα πρέπει να θεωρείται ο τεράστιος «κοινός τόπος» που προκλήθηκε από την σύμπτωση της δημόσιας με την ιδιωτική οικονομική σφαίρα, καθώς και με εκείνη της Κοινωνίας των Πολιτών. 

Προσοχή, όμως το κράτος πατρωνίας μετά την μεταπολίτευση, δεν προέκυψε σε πολιτικό κενό, ούτε οφείλεται στα βιολογικά ή πολιτισμικά χαρακτηριστικά του Έλληνα!! Ήταν μέθοδος επίτευξης και οργάνωσης του «power-sharing» σε νέα, σταθερότερη βάση, που αποκρυστάλλωνε τα συμφέροντα ξένων παραγόντων σε αρμονική σύμπλευση με τα συμφέροντα μιας ολιγομελούς ελληνικής ελίτ (κυρίως μεταπρατών), η οποία εγγυάτο το μοίρασμα της πίτας του παραγομένου πλούτου, την σταθερότητα των κυβερνήσεων και την απαραίτητη τάξη, για να μην διαταραχθεί αυτό το καθεστώς εξάρτησης, το οποίο εξυπηρετούσε ασφαλώς και ευρύτερους γεωπολιτικούς και γεωστρατηγικούς στόχους των «προστατών» της χώρας. Το τελικό σχήμα συνηθίσαμε να το αποκαλούμε τα τελευταία χρόνια διαπλοκή. Από εκεί πηγάζουν ασφαλώς η διαφθορά, οι δραματικές στρεβλώσεις στο παραγωγικό μοντέλο της χώρας και στην διοίκηση, η λειτουργική αδυναμία εισαγόμενων θεσμών κοινωνικής οργάνωσης και η αντιπαραγωγική, «αντιπολιτειακή» και σε μεγάλο βαθμό αντικοινωνική και αντιπεριβαλλοντική κουλτούρα που εμπεδώθηκε σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Η μεν αστική τάξη στην Ελλάδα, λοιπόν, εξαιτίας του διεθνούς και εσωτερικού ρόλου της στο γενικότερο «power-sharing», δεν μπόρεσε ποτέ να γίνει «Εθνική», η δε, σύντομα σχετικά, υπερμεγεθυμένη  μικροαστική τάξη μπολιάστηκε από την αρχή με το ρουσφέτι, καιροσκοπισμό, ωχαδερφισμό, καταναλωτική υστερία, ατομικιστική προσήλωση, ζηλοφθονία, μνησικακία και ότι άλλο αρνητικό θα μπορούσε κανείς να παραθέσει σχολιάζοντας την κοινωνική συμπεριφορά κομματικών πελατών και όχι πολιτών με κεφαλαίο «π».   

Όλα τούτα  ήταν ασφαλώς διαβατήριο για την πτώχευση του κράτους, η οποία όμως δεν θα προκαλείτο ποτέ εάν προηγουμένως δεν διαταρασσόταν το εξωτερικό περιβάλλον πάνω στο οποίο δομείτο από την μεταπολίτευση και εντεύθεν το «power-sharing», με οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς όρους. Ποιο ήταν/είναι αυτό το περιβάλλον; Μα, το μονοπολικό σύστημα ηγεμονίας, που διαδέχθηκε με επιτυχία το διπολισμό. Μάλλον πρόχειρα και θεσμικά, παρά πολιτικά, το αναφέρουμε ως ΕΕ, ΝΑΤΟ, μαζί με μια ακόμη ντουζίνα συμπληρωματικών αλλά κρίσιμων θεσμών, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ  και τα διάφορα διεθνικά ή υπερεθνικά Συμβούλια ή όργανα αποκατάστασης της ειρηνικής συμβίωσης των κοινωνιών, αστυνόμευσης, απονομής διακαίου, διαιτησίας, ή εποπτείας και καταστολής εξεγέρσεων.    

Τι γίνεται τώρα…οι συνάδελφοι μου στα κέντρα αποφάσεων γνωρίζοντας καλά αυτή την κατάσταση εσωτερικής αμφισβήτησης και σοβαρής δυσλειτουργίας του μονοπολικού συστήματος, ανησυχούν βάσιμα ότι διαμορφώνεται δυναμική σε πτωχευμένες χώρες του πυρήνα του Δυτικού Συστήματος, όπως η Ελλάδα, ώστε να κλονιστεί το εμπεδωμένο «power-sharing» και έτσι μέσω μιας γενικότερης αναταραχής που επιφέρει η απορρύθμιση με τα «μνημόνια» να οδηγηθούμε σε εμφύλιο, μέσω του οποίου  - και με την άμεση δράση και επέμβαση των φίλων δανειστών της χώρας, συμμάχων και  εταίρων μας - να πραχθεί ένα άλλο, διαφορετικό «power-sharing», που θα σηματοδοτήσει μια νέα μεταπολίτευση. Κάποιοι ανησυχούν και προβληματίζονται απ’ αυτό, κάποιοι άλλοι όμως δεν αποκλείεται να το θεωρούν μηχανισμό αποκατάστασης της πολιτικής και οικονομικής λειτουργίας της χώρας μας, στις ίδιες ασφαλώς διεθνοπολιτικές συντεταγμένες. Αυτό προφανώς «αναστατώνει» και ενεργοποιεί το πολιτικό προσωπικό της Ελλάδας, τους λεγόμενος Νταβάδες, κρατικοδίαιτους μεγαλοεπιχειρηματίες, καθεστωτικούς καλλιτέχνες, διανοούμενους, διαφόρους άλλους παράγοντες στην περιοχή της διαμεσολάβησης, τα λαμόγια και τους ντερμπεντέρηδες και …με μια φράση, την διαπλοκή στο σύνολό της.

Αυτοί οι «αναστατωμένοι» άνθρωποι με τη σειρά τους εκφοβίζουν την υπόλοιπη κοινωνία με «εκτροπή», που θα απειλούσε σοβαρά την τάξη και ασφάλεια στη χώρα, ωσάν αυτά να μην απορυθμίζονται αντικειμενικά από την γενικότερη οικονομική, θεσμική και κοινωνική απορρύθμιση που προκαλείται από την ένταξη της Ελλάδας σε καθεστώς αυστηρού χρεοστασίου! Η διατάραξη πάντως της «τάξης», δεν οδηγεί σε καμία περίπτωση σε εμφύλιο, εκτός αν το καθεστώς στην Ελλάδα σε συνεργασία με ξένους παράγοντες ή κατ’ εντολή ξένων δυνάμεων τον προκαλέσει για να τον εκμεταλλευτεί πολλαπλά στη συνέχεια. Αλλά και πάλι, η αιματοχυσία που θα προκαλείτο σε μια τέτοια τυχοδιωκτική περίπτωση, δεν θα μπορούσε να οριστεί ως εμφύλιος. 

Ποιος λοιπόν έχει συμφέρον να παράγει και να αναπαράγει έστω και «χαλαρά» αυτή την απειλή; Αυτήν την discourse, που ασφαλώς είναι προϊόν διάθεσης για  Securitization της πολιτικοοικονομικής ζωής; Η αριστερά στο σύνολό της; Δεν νομίζω! Βλέπετε εσείς να αναπτύσσει στρατηγική κατάληψης του κράτους; Ακούτε για επανάσταση από αριστερά;  Μήπως οι κομμουνιστές; Επίσης δεν φαίνονται πρόθυμοι και ικανοί για τέτοιες περιπέτειες, αυτούς τους μονοπολικούς μάλιστα καιρούς! Άσε που άνθρωποι, επειδή έχουν καεί με τον χυλό, φυσάνε πλέον, απολύτως κατανοητά και το γιαούρτι! Μήπως εμφύλιο θα μπορούσαν να προκαλέσουν οι «Δεν Πληρώνω» για να καταλάβουν το κράτος, με στόχο να γλυτώσουμε από τα χαράτσια;  Ας σοβαρευτούμε, καθώς τέτοιες κουβέντες περί εμφυλίου δεν είναι μόνον πονηρές, αλλά απολύτως τρομοκρατικές μέσα στον αβυσσαλέο και χυδαίο καιροσκοπισμό που τις χαρακτηρίζει.

Από την άλλη, και να θέλει να προκαλέσει εμφύλιο η διαπλοκή, δεν θα το έκανε, όχι μόνον διότι στο τέλος θα διαλυόταν η ίδια ως θεμελιωμένο σύστημα ηγεμονίας, όχι μόνον επειδή οι ξένοι πάτρωνες της ημεδαπής ελίτ θα απειλούντο με άμεση αποσύνθεση του συστήματος που δόμησαν μετά το 1990, αλλά κυρίως επειδή δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα (και όχι στα λόγια) δυνάμεις στη χώρα που θα επεδίωκαν (θα είχαν συμφέρον) την μεταβολή του (πολιτικό) «power-sharing», με επαναστατικά μέσα. Εάν δεν έχεις στόχο, πρόγραμμα και επαναστατική στρατηγική για την κατάληψη του κράτους, τότε οποιαδήποτε μεταβολή του «power-sharing» υπέρ σου, την επιδιώκεις με ευλαβικά ειρηνικό και (αστικά) δημοκρατικό τρόπο, ασχέτως αν κάνεις και σε πιο βαθμό θεωρείς χρήσιμο να κάνεις «επαναστατική γυμναστική».    

Αυτή είναι η αλήθεια, η οποία όμως δεν αποκλείει την διαμόρφωση ενός θεάτρου «ψευδοεμφυλίου» για να τρομοκρατηθεί η κοινωνία και να πάψει να αντιδρά στη φτωχοποίησή της και να εξεγείρεται μπροστά σε επιλογές που θίγουν την λαϊκή κυριαρχία, θεμελιώδη δικαιώματα ή κρίσιμα αστικά δικαίωμα, καθώς και την εθνική υπόσταση στο πλαίσιο ενός ανεξάρτητου και αυτοδιοίκητου κράτους.

Θέλω να το τονίσω: Η Ελλάδα δεν κινδυνεύει από εμφύλιο σπαραγμό σε καμία απολύτως περίπτωση. Η ελληνική κοινωνία είναι αυτή που κατατρομοκρατείται από ξένα και ντόπια συμφέροντα, τα οποία έχοντας απωλέσει την ικανότητα να παράγουν πολιτικοοικονομική νομιμοποίηση με δημοκρατικές discourses, καταφεύγουν σε επικοινωνιακές αθλιότητες για να χειραγωγήσουν ένα ταλαιπωρημένο λαό. Φίλοι, μην επιτρέψετε στους τρομοκράτες των σύγχρονων κοινωνιών να σας μετατρέψουν σε πιόνια τους!

Οι Έλληνες δεν είμαστε άπειροι, σε τέτοιες στρατηγικές και μεθοδεύσεις. Ούτε ασφαλώς αγνοί Βορειοευρωπαίοι που δεν έχουν ιδέαν από προβοκάτσιες! Εμφύλιο δεν κάνουμε! Οι Εμφύλιοι μας τελείωσαν σε αυτόν το τόπο, αν και δεν λείπουν οι Εφιάλτες! Ας στείλουμε, λοιπόν, στο διάολο και τους τρομοκράτες που επικαλούνται τον συγκεκριμένο κίνδυνο ή απλώς υπαινίσσονται εμφυλίους! Και την δημοκρατία γνωρίζουμε να καλλιεργούμε και τα του οίκου μας να διοικούμε, αν απαλλαγούμε από το καθεστώς της διαπλοκής και υποδούλωσης, το οποίο μας έχει κάτσει στο σβέρκο! Για την «απαλλαγή» αυτή, δόξα τω θεώ, υπάρχουν μπόλικα ειρηνικά και εξόχως δημοκρατικά μέσα τα οποία ο λαός θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει, αν ασφαλώς οι προοδευτικές δυνάμεις και οι ευαίσθητοι πατριώτες ανέπτυσσαν επιτέλους μια κοινή στρατηγική με στόχο την αποκατάσταση της αυτοκυβέρνησης, του δημοκρατικού κοινοβουλευτισμού και της ακηδεμόνευτης οικονομικής ανάπτυξης. 

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.