Μετράει η δικαιοσύνη στην Οικονομία;

Από τον Νικόδημο

1. Η απλή και γρήγορη απάντηση λέει “ Όχι, καθόλου”!

Όλοι πάσχουμε από αισθητές και ανεπαίσθητες αντιφάσεις, από συναισθηματισμούς, συγκινησιακές διακυμάνσεις και φυσικά, από άγνοια που είναι και η βασική αιτιακή κατάσταση. Αυτή η άγνοια έχει τρεις καταστάσεις: η μία είναι η πανανθρώπινη έλλειψη πληροφοριών πού ποτέ δεν θα ξεπεραστεί• η δεύτερη, κοινότατη κι επικίνδυνη αφού δεν αναγνωρίζεται για το ποιόν της, παραγνωρίζει θεληματικά, από αδυναμία, κακία ή συνήθεια, κάτι που ξέρει πολύ καλά (όπως το να αδειάζεις μπουκάλια ουίσκι ενώ ξέρεις πως βλάπτεται το συκώτι)• η τρίτη είναι συνέχεια της δεύτερης κι εφευρίσκει δικαιολογίες για να αυτοδικαιώνεται και να μην αλλάζει. Τις αντιφάσεις μας τις γνωρίζουμε, φευγαλέα έστω, αλλά τις αγνοούμε πολύ θεληματικά με τη βοήθεια της δεύτερης και τρίτης άγνοιας.

2. Αφορμή για την επαναδιατύπωση αυτών των σκέψεων στάθηκε το άρθρο του κ. Καλλίτση στην Καθημερινή (Κυρ 16/5/13, Οικονομικές σελίδες 1). Εδώ ο συμπαθής αρθρογράφος αναφέρει μια εντολή από τις 10 για τη δημοσιονομική προσαρμογή που είχαν διατυπώσει δύο αξιωματούχοι του ΔΝΤ, οι Blanchard και Cottarelli (2010): αυτή ορίζει πως σε κάθε περίπτωση, τα μέτρα που επιβάλλονται πρέπει να είναι δίκαια. Και ο κ. Καλλίτσης αναφέρει μια εμπεριστατωμένη μελέτη των οικονομολόγων Βασίλη Ράπανου, κας Γεωργίας Καπλάνογλου και κας Ιωάννας Μπαρδάκα, που αναλύει τα δεδομένα 29 χωρών του ΟΟΣΑ επί μία 40ετία, 1971-2009.

Η μελέτη συμπεραίνει κατά τον κ. Καλλίτση πως “η δικαιοσύνη, δηλαδή η στήριξη των πιο αδύναμων τμημάτων της κοινωνίας σε συνθήκες δημοσιονομικής προσαρμογής, πέρα από τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, συνιστά κρίσιμο παράγοντα επιτυχίας αυτής καθεαυτής της προσαρμογής, ήτοι στη διατηρήσιμη μείωση δημοσίου ελλείμματος και χρέους.”

3. Φυσικά δεν χρειάζεται καμιά μελέτη 29 χωρών του ΟΟΣΑ (ή άλλων) επί 40ετία (ή λιγότερο) για να γνωρίζει κανείς με βεβαιότητα πως η δικαιοσύνη δεν απασχολεί τους σύγχρονους πολιτικούς ούτε όταν εφαρμόζουν μέτρα σε συνθήκες δημοσιονομικής προσαρμογής ούτε σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο. Οι πολιτικάντηδες σε όλο τον κόσμο ενδιαφέρονται μόνο για ένα πράγμα: πώς να διατηρήσουν την εξουσία ή να επανέλθουν σε αυτήν. Όποια μέτρα κι αν εφαρμόσουν, όσα “θα” κι αν διακηρύξουν, ο απώτερος και μόνος στόχος είναι η εξουσία. Το να πιστεύουμε οτιδήποτε άλλο είναι ανοησία.

Αυτό είναι το πρώτο σημείο σύγχυσης στο άρθρο. Ένα δεύτερο είναι η αντίληψη πως “η στήριξη των πιο αδύναμων τμημάτων της κοινωνίας” είναι “δικαιοσύνη”. Αυτή την αντίληψη τη συναντάμε συχνά. Ναι, βέβαια, οι αδύναμοι, οι φτωχοί, οι στερημένοι, πρέπει να έχουν αρωγή και τα όποια μέτρα να μην τους εξαθλιώνουν ή καταπιέζουν περισσότερο. Όμως αυτό είναι συναισθηματισμός, όχι δικαιοσύνη.

4. Δεν είναι δικαιοσύνη να επιβάλεις τα δικά σου μέτρα και σταθμά, τις δικές σου αρέσκειες και αξίες, σε άλλους που δεν θέλουν. Μπορεί όχι μόνο να βλάπτεις αυτούς τους ανθρώπους αλλά κι άλλους, πολύ περισσότερους.

Τις τελευταίες δεκαετίες, ειδικά με τα σοσιαλιστικά προγράμματα που τόσο άρεσαν στον Nehru και στην κα.Gandhi, οι κυβερνήσεις των Ινδιών έκαναν πολλές αναδιανομές γαιών. Έδιναν σε ανθρώπους που ζούσαν στην πόλη, στις πυκνοκατοικημένες φτωχογειτονιές αθλιότητας και βρομιάς, νέα διαμερισματάκια ή χωράφια με σπιτάκια. Πολλοί από αυτούς τα πουλούσαν και ξαναγύριζαν στις πρότερες άθλιες συνθήκες ζωής τους! Τα έξοδα για τις μετεγκαταστάσεις σε νέους χώρους καλύπτονταν από τη γενική φορολογία στην οποία συνεισέφεραν όχι μόνο πλούσιοι αλλά και φτωχοί μεροκαματιάρηδες. (Σελ 294, Land of the Seven Rivers από τον S.Sanyal, Penguin/Viking, N Delhi 2012.)

Σε πολλές πόλεις ή άλλες περιοχές των Ινδιών, αν σηκωθείς και βγεις να περπατήσεις νωρίς, θα δεις εκατοντάδες ανθρώπους (κάποτε και γυναίκες) να κοιμούνται στα πεζοδρόμια ή στις παραλίες. Πολλοί έχουν σπίτια αλλά προτιμούν την υπαίθρια ξάπλα – από συνήθεια ή για να είναι με φίλους ή για να εξοικονομούν ηλεκτρικό και νερό κλπ.

5. Η δικαιοσύνη αναφέρεται σε όλους τους ανθρώπους, ή, στη συγκεκριμένη περίπτωση, σε όλη την κοινωνία, όχι σε τμήματά της. Αν προσπαθείς να βοηθήσεις μόνο τους αδύναμους, θα διαπράξεις κι άλλη αδικία.

Αυτό έγινε σε όλα τα σοσιαλιστικά καθεστώτα, κάθε απόχρωσης. Βέβαια, κάποιοι θα αντιτάξουν πως ποτέ δεν εφαρμόσθηκε αγνός ο σοσιαλισμός ή κομμουνισμός: πάντα υπήρξαν εγωισμοί και φιλοδοξίες.

Όμως εκείνο που ενδιαφέρει πράγματι εδώ και παντού είναι η δικαιοσύνη. Θα την εξετάσουμε σε μελλοντικό άρθρο. Σήμερα ας τελειώσουμε με μια παρατήρηση του κ. Καλλίτση: “Ο παρασιτισμός κατάφερε ώστε να διευρύνονται οι ανισότητες και οι αδικίες. Τα βάρη να ρίχνονται πάνω στη μισθωτή εργασία και στους πλέον αδύναμους.”

Κι αυτή η διατύπωση περιέχει αρκετή σύγχυση. Αμφιβάλλω αν ο αρθρογράφος κατανοεί πλήρως το φαινόμενο που ονομάζει “παρασιτισμός”!

 

 

 

πηγη