Το πείραμα...

 Μπαλτάς Αριστείδης

 

Η (νεοφιλελεύθερη) οικονομία πασχίζει να περιενδυθεί το κύρος των φυσικών επιστημών. Μέχρι Βραβείο Νόμπελ έχει θεσπιστεί για να συνδράμει την προσπάθεια. Με κύριο επιχείρημα την εκτεταμένη χρήση των μαθηματικών. Όλο και πιο εξεζητημένες μαθηματικές θεωρίες επιστρατεύονται, όχι για να εξηγήσουν τα οικονομικά (δηλαδή κοινωνικά) φαινόμενα, αλλά για να βρουν το πώς μπορεί να προβλέπεται η εξέλιξή τους. Προς πάσα χρήση. Η οικονομία θέλει να είναι κάτι σαν εφαρμοσμένα μαθηματικά. Δηλαδή ό,τι ήταν η αστρονομία την εποχή του Πτολεμαίου. Πριν ενσκήψουν ο Κοπέρνικος, ο Γαλιλαίος και ο Νεύτων.

Θεμέλιο των μαθηματικών είναι ο αριθμός. Η οικονομία δεν μπορεί να αποκτήσει το κύρος που ονειρεύεται αν δεν αποδώσει αριθμητικά τα φαινόμενα που την απασχολούν. Αλλά οι αριθμοί ομογενοποιούν. Δηλαδή ισοπεδώνουν. Ας πούμε στον αριθμό που ονομάζεται ΑΕΠ υποχρεώνεται να εγκλωβιστεί η απέραντη πολυπλοκότητα των κοινωνικών σχέσεων. Τα κοινωνικά φαινόμενα αντιστέκονται, βέβαια, σε μια τέτοια βίαιη ομογενοποίηση. Γι' αυτό οι συναφείς οικονομικές θεωρίες αποτυγχάνουν παταγωδώς.

Αλλά στην οικονομία λείπει και το άλλο βάθρο των φυσικών θεωριών. Το πείραμα. Δηλαδή οι διαδικασίες που ελέγχουν την ισχύ των θεωριών και επιτρέπουν τη διόρθωσή τους αν αστοχήσουν.

Όταν συγκλίνουν συνθήκες που επιτρέπουν κάτι σαν διεξαγωγή πειράματος, οι οικονομολόγοι ενθουσιάζονται. Μπορούν επιτέλους να ελέγξουν τις θεωρίες τους κατά το πρότυπο των φυσικών επιστημών. Λαμπρό παράδειγμα η Χιλή του Πινοσέτ. Η χώρα μπορούσε να μετατραπεί ελεύθερα στο εργαστήριο όπου θα δοκιμάζονταν πειραματικά οι θεωρίες του Φρίντμαν, βραβείου Νόμπελ Οικονομίας.

Ακόμη καλύτερες συνθήκες παρουσίαζε η Ελλάδα το 2009. Σχετικά μικρό ΑΕΠ, άρα μικροί γενικότεροι συστημικοί κίνδυνοι. Άρχουσα τάξη είτε συν-σχεδιαστή του πειράματος είτε κρατικοδίαιτη και άρα έτοιμη να δεχθεί το παν προκειμένου να μη χάσει το ελάχιστο. Πολιτικό προσωπικό εν πολλοίς δουλοπρεπές, ιδιοτελές και αστοιχείωτο. Κυβέρνηση δημοκρατικά εκλεγμένη, άρα πείραμα κατά τεκμήριο κοινά αποδεκτό, όχι σαν αυτό του Πινοσέτ. Πρωθυπουργό και κυβέρνηση πρόθυμους να προσυπογράψουν χαρωπά τον σχεδιασμό του πειράματος χωρίς να τον διαβάσουν. Και χωρίς να αναρωτιούνται για το πού το πείραμα αποσκοπεί και το ποια θεωρία θέλει να ελέγξει.

Το πείραμα βρίσκεται σε εξέλιξη. Σκοπός του να δοκιμάσει το πώς ο μοχλός του χρέους μπορεί να μετατρέψει τάχιστα μια ανεπτυγμένη ευρωπαϊκή χώρα σε τριτοκοσμική. Και παράλληλα να αποτιμήσει την είσοδο του ΔΝΤ στο έδαφος της Ευρωζώνης και τη συμβολή του στο πείραμα. Η καταστροφή που παράγεται δεν ενδιαφέρει. Οι διάφορες όψεις της απλώς συνιστούν μετρήσιμες παραμέτρους του πειράματος. Το πείραμα θα ολοκληρωθεί όταν η χώρα θα έχει αλλάξει κατά τα αιτούμενα της θεωρίας και θα αρχίσει να πορεύεται "ομαλά".

Το πείραμα έχει μεγάλη εμβέλεια. Αν επιτύχει, θα μπορεί να εφαρμοστεί mutatis mutandis πολύ πλατιά. Η Κύπρος ήδη βρίσκεται σε καλό δρόμο. Τότε η αντίστοιχη θεωρία θα έχει επικυρωθεί και στους εμπνευστές της θα απονεμηθεί Βραβείο Νόμπελ.

Το πείραμα μπορεί να προσκρούσει στις αντιστάσεις των αδαών. Αρκετές από αυτές μπορούν να προβλεφθούν και έχει ήδη σχεδιαστεί η αντιμετώπισή τους. Αλλά υπάρχουν και οι μη προβλέψιμες. Αυτές εξαρτώνται από την εφευρετικότητα και το φρόνημα του ελληνικού λαού. Και των άλλων λαών. Και τη δική μας.



RAMNOUSIA