Το τέλος του Ελληνικού καπιταλιστικού μοντέλου.

Η κυρίαρχη άποψη για την ανάπτυξη είναι ότι προέρχεται από την επιχειρηματική δραστηριότητα και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και από την μαζική παράγωγη καλών φθηνών και ποιοτικών προϊόντων που διατίθενται στη παγκόσμια αγορά και στην κατανάλωση.

Η πραγματικότητα αυτή σε ένα υπερεθνικό περιβάλλον οδηγεί την μέση επιχείρηση να ανταγωνίζεται συνεχώς με την καλύτερη ομοειδή επιχείρηση του κόσμου. Σε αυτό το πλαίσιο ο μόνος τρόπος επιβίωσης της μέσης επιχείρησης είναι η αδιέξοδη διαρκής μείωση του κόστους παράγωγης. Μείωση του κόστους παράγωγης σημαίνει ότι σημαντικά λιγότερο χρήμα θα δαπανάται στην παραγωγική διαδικασία, στην αγορά πρώτων υλών, στην ενέργεια, στην μισθοδοσία και ακόμη παραπέρα σημαίνει μείωση στο ποσοστό κέρδους των εμπλεκόμενων στην διανομή και στο εμπόριο. Σημαίνει μείωση εισοδημάτων σε μια ευρύτερη περιοχή της οικονομίας και σε μια ευρύτερη γεωγραφική περιοχή. Ο περιορισμός αυτή της ροής χρήματος σε οποιαδήποτε τάξη μεγέθους τελικά δημιουργεί έλλειψη χρήματος στην αγορά και περιορισμό στην κατανάλωσης.

Τότε ο κύκλος αυτός της μείωσης των εισοδημάτων επιταχύνεται οδηγεί σε νέα μείωση. Δημιουργείται υφεσιακό spiral που καταλήγει στον θάνατο της επιχείρησης ή στην μετανάστευση της.

Αφού εξαντληθούν όλα τα διαθέσιμα μέσα εκσυγχρονισμού της γραμμής παραγωγής και όλα τα περιθώρια αυτοπεριορισμού των κερδών, τις περισσότερες φορές οδηγούμαστε σε απολύσεις. Οι απολύσεις μειώνουν το διαθέσιμο εισόδημα σε μια κοινωνία ή σε μια γεωγραφική περιοχή και την συνολική δυνατότητα κατανάλωσης. Αυτό με την σειρά του ως φαινόμενο ξανανοίγει των κύκλο της μείωσης των εισοδημάτων.

Το πρόβλημα της επιχείρησης γίνεται πρόβλημα κοινωνικό και γεωγραφικό. Η ανταγωνιστικότητα στο τέλος της ημέρας δεν αφορά μια μόνο επιχείρηση αλλά μια ολόκληρη εθνική οικονομία.

Στην πράξη αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα είναι ένα πρωτοφανές αδιέξοδο που θα αντιμετωπίσουν σύντομα όλες ο χώρες του κόσμου καθώς έχουν να αντιμετωπίσουν την Κίνα και άλλες χώρες χαμηλού εργατικού κόστους.

Σταδιακά η παγκοσμιοποίηση των οικονομιών θα οδηγήσει σε ισοπέδωση των μισθών και των τιμών στο επίπεδο των μισθών αυτών των χωρών.

Η διαδικασία αυτή δεν ξεκίνησε στην χώρα μας όμως σύντομα θα λειτουργήσει όπως λειτουργούν τα συγκοινωνούντα δοχεία. Πολύ σύντομα θα παραστεί ανάγκη μείωσης του βιοτικού επιπέδου σε κάθε χώρα που βρίσκεται ψηλότερα στο βιοτικό επίπεδο και τους μισθούς από τις φθηνότερες χώρες του κόσμου.

Τελικά η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας σύντομα θα σημαίνει ισοπέδωση όλων των βιοτικών επίπεδων του κόσμου στο επίπεδο της φτωχότερης χώρας του κόσμου.

Αντίλογος Για να αποφευχθεί όλο αυτό το σενάριο χρειάζεται απόλυτος καταμερισμός και απόλυτη ειδίκευση στο τι παράγει η κάθε χώρα. Η κάθε χώρα πρέπει να αναζητήσει τα στρατηγικά της πλεονεκτήματα σε μια διαδικασία παραγωγής και να επενδύσει σε αυτά δημιουργώντας και τελειοποιώντας την θεωρητική ή πρακτική γραμμή παράγωγη της. Η εξειδίκευση πρέπει να φτάσει σε τέτοιο σημείο ποιότητας και τιμών που να μπορεί η χώρα να κατακτήσει ένα ισχυρό παγκόσμιο μονοπώλιο.

Για να βρεθούν αυτά τα πλεονεκτήματα χρειάζεται σοβαρή μελέτη και έρευνα. Ας πάρουμε το παράδειγμα της Ελλάδας. Με την πρώτη ματιά γίνεται αντιληπτό ότι η Ελλάδα έχει ουσιαστικά ισχυρό πλεονέκτημα στην εμπορική ναυτιλία και στην Ιστορική κληρονομιά – τουρισμό. Από εκεί και πέρα μπορεί να δραστηριοποιηθεί στην παράγωγη τυποποίηση και εμπόριο μιας ευρείας γκάμας προϊόντων μεσογειακής διατροφής και στις ΑΠΕ.

Όμως μια δεύτερη ματιά μας δείχνει ότι:

Η ποντοπόρος εμπορική ναυτιλία είναι στα χέρια της ιδιωτικής οικονομίας και συνεισφέρει στο Ελληνικό ΑΕΠ λιγότερο από όσο φανταζόμαστε και οπωσδήποτε σε εθελοντική βάση.

Η Ιστορική κληρονομία τουρισμός αποτελεί ένα μόνο κομμάτι στην παγκόσμια ιστορική κληρονομιά Μπορεί να αποδώσει κάποια οφέλη στην εθνική οικονομία αλλά δεν μπορεί να χαρακτηριστεί μονοπώλιο. Σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται στο κρατικό χρήμα είτε στην δημιουργία των υποδομών, είτε στην λειτουργία του μέσω προγραμματων, είτε στην διαφήμιση του. Σαν αγορά στηρίζεται κατά μεγάλο ποσοστό στην εσωτερική κατανάλωση.

Οι ΑΠΕ βρίσκονται σε εμβρυικό επίπεδο και δεν μπορούν να αποτελέσουν άμεσα εναλλακτική πηγή ΑΕΠ. Για να συμβεί αυτό χρειάζεται ένα τεράστιο πρόγραμμα Δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων ενώ σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να χαρακτηριστούν μονοπώλιο. Άνεμος και ήλιος υπάρχουν παντού.

Τα προϊόντα μεσογειακής διατροφής εξ ορισμού δεν είναι μονοπώλιο. Παράγονται σε όλη την μεσόγειο και μάλιστα σε χώρες με πολύ χαμηλότερο κόστος παραγωγής από ότι η Ελλάδα. Το μόνο που θα μπορούσε να γίνει και δεν έχει γίνει είναι επενδύσεις στο τομέα της τυποποίησης και του εμπορίου. Έτσι σήμερα το προϊών μεσογειακής διατροφής που παράγεται εξάγεται στην λιγότερη δυνατή εμπορική τιμή του. Ο μέσος παραγωγός ανταγωνίζεται τον φθηνότερο ομοειδή παραγωγό της μεσόγειου. Προφανώς δεν έχει ελπίδα.

Όμως όλα τα παραπάνω μαζί με τις κατασκευές και το Δημόσιο τομέα αποτέλεσαν τον Ελληνικό Καπιταλισμό που μας έφτασε μέχρι εδώ και εξαντλήθηκε. Αυτό έγινε γιατί μεγάλωσαν οι αγορές και δεν μπορούσε να υπάρξει πλέον ελληνικός καπιταλισμός αλλά μόνο καπιταλισμός (σκέτο).

Αντίστοιχα είναι τα πράγματα σε κάθε χώρα Μπορεί να έχει έναν τομέα αιχμής στην οικονομία μα σύντομα εαν δεν αλλαξει κάτι δραματικά θα το χάσει καθώς έχει να ανταγωνιστεί φθηνότερες χώρες και έχει να κινηθεί με λιγότερο διαθέσιμο εισόδημα.

Και υπαρχει λιγότερο διαθέσιμο εισόδημα φέτος διότι το φετινό εισόδημα μας καταναλώθηκε τα προηγούμενα χρόνια.

Το μοντέλο θα έπρεπε να έχει χρεοκοπήσει πριν από πολλά χρόνια. Όμως συνέχισε να υφίσταται γιατί απόκτησε πρόσβαση σε φθηνό δανεικό χρήμα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον υπερδανεισμό και την επακόλουθη υπερέκθεση του Ελληνικού δημοσίου από τις αγορές από την μια και των υπερδανεισμό των νοικοκυριών από την άλλη.

Με αυτά τα δανεικά Ελλήνικος καπιταλισμός πήρε μια ανάσα από την οικοδομική δραστηριότητα και τα συναφή επαγγέλματα. Όμως η χρηματοπιστωτική κρίση ξετίναξε την αγορά στεγαστικών δανείων και έδωσε την θέση της κρίση του δημοσίου χρέους για να ξετινάξει τον ελληνικό καπιταλισμό.

Αντίστοιχα έγιναν ή θα γίνουν τα πράγματα σε όλη την Ευρώπη. Οι εθνικοί καπιταλισμοί και τα τοπικά μονέλα ανάπτυξης θα τελειώσουν και ένα ευρωπαϊκό αναπτυξιακό μοντέλο θα είναι μονόδρομος. Η Ευρώπη έχει μια μοναδική ευκαιρία να προχωρήσει σε μια οικονομική διακυβέρνηση η οποία θα στοχεύσει στην ισόρροπη ανάπτυξη των περιφερειών με όχημα την νομισματική ένωση και εργαλείο τον καταμερισμό και την εξειδίκευση. Εναλλακτικά κάθε μορφή καπιταλισμού κάθε έννοια εθνικής οικονομίας θα σαρωθεί μπροστά στην παγκόσμια οικονομία.

Επιστρέφουμε συνεχώς στο συμπέρασμα ότι παγκοσμιοποίηση της οικονομίας σημαίνει ισοπέδωση όλων των βιοτικών επίπεδων του κόσμου στο επίπεδο της φτωχότερης χώρας του κόσμου. Το σύστημα δουλεύει όπως το νερό σε συγκοινωνούντα δοχεία. Ακόμη παραπέρα όμως πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι δεν χρεοκόπει μόνο ο Ελληνικός καπιταλισμός αλλά ο κάθε εθνικός καπιταλισμός.

Αρχικά χρεοκοπούν εκείνα τα σημεία των εθνικών καπιταλισμών που δεν μπορούν να σταθούν στην παγκόσμια αγορά γιατί δεν είναι απαραίτητα ενώ επιπλέον τα πιο εκτιθέμενα τμήματα σε αυτή την παγκόσμια αγορά χρέους χρεοκοπούν πρώτα.

Ο κόσμος μας βρίσκεται στο χείλος της αβύσσου. Το μόνο που μπορεί να γίνει είναι προστατευτισμός.

Για την Ελλάδα εάν δεν προχωρήσουμε γρήγορα στην οικονομική διακυβέρνηση και στο ευρωπαικό καπιταλισμό δεν υπάρχει μέλλον.

Βιώσιμη και ανταγωνιστική μπορεί να γίνει μόνο εάν πλησιάσει το βιοτικό επίπεδο της Κίνας. Μπορεί να επιβιώσει οριακά μόνο εάν βρεθεί στο βιοτικό επίπεδο της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας. Μπορεί να υπάρξει στον τουρισμό μόνο εάν ανταγωνιστεί στις τιμές την Τουρκία. Δεν θα πετύχει σε τίποτα από όλα αυτά σε τέτοια έκταση που να ανατρέπει τα δεδομένα.

Ως το πιο πιθανό σενάριο για τα επόμενα 20 χρόνια βλέπω την Ελλάδα ως το «χωριό» όπου θα ζούμε εμείς οι τότε 60ρηδες και θα περιμένουμε τα παιδιά και τα εγγόνια μας να έρθουν να μας δουν τα σαββατοκύριακα Πάσχα Χριστούγεννα και τον Δεκαπενταύγουστο.

Τα παιδιά μας θα μεταναστεύουν για σπουδές και δουλειά όπως εμείς αφήσαμε τα χωριά μας για σπουδές και δουλειά στην Αθήνα ή στην Θεσσαλονίκη.

Στα νησιά μας θα ανθεί ο σεξοτουρισμός τύπου Ταϊλάνδης. Οι πιο καλοί από εμάς θα γίνουν στελέχη επιχειρήσεων σε κάποια τουριστική επιχείρηση. Οι υπόλοιποι θα αποτελούν φολκλορική εικόνα έτσι μελαψοί και νηστικοί και ντυμένοι με μπαλωμένα ρούχα μιας άλλης εποχής. Η Αστυνομία θα προστατεύει τους τουρίστες από την εγκληματικότητα. Η διαφθορά και η φοροδιαφυγή θα εχουν πιάσει νταβάνι και η διάλυση στις υποδομές θα είναι γενικευμένη ενώ ίσως θα υπάρχει και ένα δεύτερο τοπικό νομισμα.

Στην χώρα δεν θα παράγεται τίποτα παρά μόνο λίγα διατροφικά προϊόντα που θα πουλιούνται από πλανόδιους και μεταξυ μας.

Πολύ λυπάμαι τους κατοίκους των πόλεων.

Γιάννης Παπαϊωάννου