Η ώρα του Bank Run. Στη Μεγαλόνησο η αρχή του ντόμινο

Η διεθνής αρθρογραφία μπορεί να μην πηγαίνει το θέμα σε πολύ μεγάλο «βάθος», σίγουρα όμως δεν διαφωνεί στα «σημεία».
Και ορισμένες από τις αναλύσεις που δημοσιεύτηκαν τις τελευταίες ημέρες είναι χαρακτηριστικές.
Το «Forbes» έγραψε:
«Όλοι πλέον συμφωνούν ότι ο υπουργός Οικονομικών Hank Paulson μπάλωσε πρόχειρα την κρίση της Lehman Brothers. Τουλάχιστον όμως είχε δικαιολογία.
Συγκριτικά, η ομάδα των αξιωματούχων της Ε.Ε. – της οποίας ηγείται η Γερμανία – που σχεδίασαν την τραπεζική διάσωση της Κύπρου δεν έχει δικαιολογία.
Αν και είχαν χρόνια για να σκεφτούν τις επιλογές τους (τα προβλήματα της Κύπρου σχετίζονται στενά με αυτά της Ελλάδας και ήταν εδώ και καιρό σχεδόν το ίδιο εμφανή), επέλεξαν μια ‘‘λύση’’ που αντιστοιχεί πιθανότατα στην πιο ανεξήγητα ανεύθυνη απόφαση που έχει ληφθεί για την τραπεζική εποπτεία στον προηγμένο κόσμο από τη δεκαετία του 1930.
Αποδυνάμωσαν έτσι – ενδεχομένως με καταστροφικό τρόπο – τον βασικό πυλώνα διατήρησης της σύγχρονης τραπεζικής: την ασφάλεια των καταθέσεων. Αυτό εγείρει ερωτήματα αναφορικά με την ασφάλεια των καταθέσεων σε όλη την Ε.Ε. και ενθαρρύνει τη φυγή καταθέσεων όχι μόνο στις πιο “οικονομικά προβληματικές” χώρες, όπως η Ελλάδα και η Ισπανία, αλλά ακόμα και στην Ιταλία και τη Γαλλία.
Θα βάζαμε στοίχημα ότι η προχειρότητα της κυπριακής διάσωσης έχει εξασφαλίσει πως η αγωνιώδης ασθένεια που ταλανίζει το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης εδώ και τέσσερα χρόνια θα παραταθεί.
Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε απλά. Η απόλυτη πηγή της οικονομικής ασθένειας της Ευρώπης είναι η Γερμανία. Το γερμανικό χρηματοοικονομικό κατεστημένο ήταν συνένοχο από την αρχή στο “φούσκωμα” ορισμένων από τις “φούσκες” που έπληξαν τις χώρες. Τώρα, όχι μόνο αποποιείται τον ρόλο της στα αίτια, αλλά, με το να επιβάλει λιτότητα σε εθνικές κυβερνήσεις και με το να αρνείται να επιτρέψει μεγαλύτερο πληθωρισμό του ευρώ, απλώς στρίβει το μαχαίρι στις πληγές αυτών των χωρών».
Η ώρα του bank run
Ο νομπελίστας οικονομολόγος Κρούγκμαν πρόσθεσε γράφοντας στο μπλογκ του πως «ως αντάλλαγμα για τη διάσωση, η Κύπρος πρέπει να επιβάλει μεγάλο “κούρεμα” – δηλαδή απώλειες – σε όλους τους καταθέτες των τραπεζών της. Μπορούμε κάπως να καταλάβουμε γιατί το κάνουν: η Κύπρος είναι ένας φορολογικός παράδεισος, ιδιαίτερα για τα κεφάλαια των Ρώσων επιχειρηματιών. Αυτό σημαίνει ότι έχει έναν τεράστιο, υπερμεγέθη τραπεζικό τομέα και μια διάσωση χωρίς “κούρεμα” θα θεωρούνταν ως διάσωση όχι μόνον της Κύπρου, αλλά και των Ρώσων.
Το μεγάλο πρόβλημα, όμως, είναι πως δεν επιβάλλεται μόνο στις μεγάλες ξένες καταθέσεις το ‘‘κούρεμα’’. Η απομείωση για τις μικρές εγχώριες καταθέσεις είναι πιο περιορισμένη, αλλά παρά ταύτα σημαντική. Είναι σαν οι Ευρωπαίοι να κρατούν μια πινακίδα “neon”, η οποία γράφει στα ελληνικά και τα ιταλικά: καιρός να τρέξετε προς τις τράπεζές σας».
Τα τρία λάθη
Στο ίδιο θέμα εστιάζει και ο «Economist», με άλλον τρόπο: «Η κυπριακή κυβέρνηση προτίμησε να “διασκορπίσει” τον “πόνο” παρά να εξαλείψει τους καταθέτες που δεν είναι κάτοικοι της Κύπρου και να θέσει σε κίνδυνο τις μακροπρόθεσμες προοπτικές της ως offshore οικονομικού κέντρου για ρωσικό και άλλο χρήμα. Όποια και αν ήταν η λογική της, η απόφαση είναι λάθος για τρεις λόγους.
1 Ο πρώτος είναι ότι “ξαναξυπνά” τον κίνδυνο μετάστασης της κρίσης, από άλλο μέρος της ευρωζώνης. Οι καταθέτες είχαν καταφέρει μέχρι τώρα να βγουν γενικά αλώβητοι από την οικονομική κρίση. Τώρα όμως πρέπει να υποστούν “bail in” και ορισμένοι από αυτούς κατά παράβαση της ρητής υπόσχεσης που είχαν λάβει ότι μπορούν να είναι σίγουροι πως θα πάρουν πίσω τα χρήματά τους ακόμα και αν καταρρεύσει μια τράπεζα».
2 Το δεύτερο λάθος της συμφωνίας έχει να κάνει με τη δικαιοσύνη. «Μπορεί κανείς να διαφωνήσει με τις αρχές του “κουρέματος” των μη εξασφαλισμένων καταθετών. Μπορεί επίσης να υποστηρίξει ότι πρέπει πρώτα να πληρώσουν όλοι στις κυπριακές τράπεζες προτού πληρώσουν οι φορολογούμενοι άλλων χωρών.
Όμως δεν υπάρχει καμία ηθική αναγκαιότητα να “φάνε ξύλο” οι Κύπριες χήρες και να μείνουν αλώβητοι οι ομολογιούχοι πρώτης εξασφάλισης των τραπεζών, όπως φαίνεται ότι γίνεται σ’ αυτή την περίπτωση. Ούτε να επιβληθούν απώλειες σε επενδυτές κρατικών ομολόγων στην Κύπρο. Ούτε να προστατευθούν οι καταθέτες στις ελληνικές μονάδες των κυπριακών τραπεζών, όπως επίσης γίνεται σ’ αυτή την περίπτωση. Η ευρωζώνη μπορεί να χρησιμοποιήσει τον “μανδύα” της δικαιοσύνης για να καλύψει αυτή τη διάσωση, όμως δείχνει μια εξαιρετικά επιλεκτική αντιμετώπιση».
3 Το τρίτο λάθος είναι στρατηγικό, σύμφωνα με τον «Economist», που θεωρεί ότι η κυπριακή συμφωνία δεν έχει κανέναν ειρμό. Όπως επισημαίνει, η ευρωκρίση έμεινε για λίγους μήνες σε αδράνεια, χάρη κυρίως στην ετοιμότητα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να παρέμβει προκειμένου να βοηθήσει τις προβληματικές χώρες. Το τίμημα για τη βοήθεια αυτή είναι ότι η ΕΚΤ θα επιμείνει οι χώρες να ενταχθούν σε πρόγραμμα διάσωσης. «Το πολιτικό τίμημα της ένταξης σε πρόγραμμα διάσωσης μόλις ανέβηκε, και έτσι το δίκτυο ασφαλείας στην ΕΚΤ φαίνεται λίγο πιο… αδύναμο», σχολιάζει ο «Economist».
Έσπασε ο κανόνας
Στο ίδιο μήκος κύματος και οι τράπεζες. Έκθεση της Societe Generale σημειώνει ότι η απόφαση για την Κύπρο «έσπασε τον βασικό κανόνα, διαταράσσοντας την εμπιστοσύνη πάνω στην οποία στηρίζεται όλο το τραπεζικό και οικονομικό σύστημα». Ίσως είναι η πυροδότηση του νέου κύκλου της κρίσης, σημειώνει η τράπεζα, που την περασμένη Πέμπτη σε άλλη έκθεσή της επέμενε ότι η κρίση στην Ευρωζώνη δεν είχε τελειώσει και ότι περίμενε νέα αναταραχή μέσα στην άνοιξη.
Η Morgan Stanley σε σημείωμα του οικονομολόγου της Joachim Fels τόνιζε: «Θεωρώ ότι δημιουργείται ένα ανησυχητικό προηγούμενο με πιθανές συστημικές συνέπειες εάν οι καταθέτες και σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης φοβηθούν ότι θα έχουν και αυτοί κάποιο ‘‘κούρεμα’’ στις καταθέσεις τους στο μέλλον».
Ο σύμβουλος της Goldman Sachs Vladimir Dlouhy, πρώην υπ. Οικονομικών της Τσεχίας, έγραψε: «Καταλαβαίνω ότι οι εκλεγμένοι πολιτικοί στη Γερμανία και τη Βόρεια Ευρώπη απαιτούν να θυσιαστεί κάποιος. Ωστόσο, όταν δέχεσαι μία λύση που ουσιαστικά δημεύει το 10% των καταθέσεων, τότε δημιουργείς ένα πολύ επικίνδυνο προηγούμενο. Εάν η κρίση ενταθεί και άλλο, τότε, Θεός φυλάξοι, θα προσπαθήσουν να πάρουν και το 50%».
topontiki.gr