Συγκυβέρνηση... χωρίς εκλογές!

Συγκυβέρνηση με εκλογές ή χωρίς αυτές; Ο Γιώργος Πα­πανδρέου θα δώσει «δαχτυ­λίδι» στον Βενιζέλο; Ή θα φορέσει... «βέρα» στον Σαμαρά; Ή μήπως θα τραβήξει το κάρο μέχρι αυ­τό να πέσει στον γκρεμό παίρνοντας μαζί του τον αγωγιάτη; Όπως κι αν τις δούμε, καμιά από τις διαθέσιμες επι­λογές του πρωθυπουργού δεν μπορεί να θεωρηθεί ευοίωνη. Κάθε άλλο...

Εξ άλλου το κρίσιμο δεν είναι τι θα προτιμούσε ο ίδιος, αλλά τι υπαγο­ρεύει η (αμείλικτη πλέον) πραγματι­κότητα. Ποια είναι η κατάσταση με δυο λόγια; Αφήνουμε ένα πολύπειρο τραπεζικό στέλεχος - το οποίο σε κα­μιά περίπτωση δεν διάκειται εχθρικά προς τη μεγάλη τραπεζική συγχώνευ­ση των Alpha Bank και Eurobank! -να την περιγράψει:

«Ας υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε πάνω σε ένα κρουαζιερόπλοιο, το οποίο διαθέτει τέσσερις πολυτελείς σουίτες. Κι ας υποθέσουμε ότι ενο­ποιούμε τις δύο απ' αυτές για να φτι­άξουμε μια πολύ μεγαλύτερη και πιο πολυτελή. Δεν καταλαβαίνω τη χρη­σιμότητά της, αν το πλοίο πέσει στα βράχια»...

Αυτός ο διάχυτος φόβος λοιπόν ορί­ζει το οικονομικό και το πολιτικό παι­χνίδι της χώρας μας αυτή την περίοδο. Οι περισσότερες εκτιμήσεις των διε­θνών και των εγχώριων οικονομικών παραγόντων συγκλίνουν στην απειλή ενός «ξαφνικού θανάτου», ο οποί­ος, λόγω της δραματικής κατάστασης της οικονομίας και του εκτροχιασμού όλων των στόχων τρόικας και κυβέρ­νησης, μπορεί να επέλθει ακόμη και χωρίς εξωτερική «συνέργεια» (π.χ. την άρνηση της τρόικας να καταβάλει την... «επόμενη δόση»).

Μπροστά σ' αυτή την κατάσταση πολλοί, από την Κομισιόν και τους λοιπούς ευρωκράτες μέχρι την εγχώ­ρια διαπλοκή και τις κομματικές τους εκφράσεις, ουρλιάζουν προς τα δύο μεγάλα κόμματα: «Βρείτε τα τώρα! Κι αν δεν μπορείτε, τραβάτε σε εκλο­γές για να τα βρείτε μετά». Εξ ου και η φιλολογία περί «συναίνεσης» απα­σχολεί τα ΜΜΕ πολύ περισσότερο από το πραγματικό πρόβλημα: την κατάρρευση της χώρας. Η οποία μπο­ρεί να προκληθεί ακόμη και εξαιτίας των περιπλοκών στη διαδικασία που αποφασίστηκε στις 21 Ιουλίου.

Πόσο εύκολες όμως είναι αυτές οι επιλογές, ακόμη κι ένα βήμα πριν από τον γκρεμό;

Δεν θέλει κάλπες

Πέρυσι, λίγο πριν από τις εκλογές στην Αυτοδιοίκηση, στις 25 Οκτωβρί­ου 2010, ο πρωθυπουργός έδωσε διακαναλική συνέντευξη, στο πλαίσιο της οποίας είχε πει:

♦  «Θα πρέπει να συναθροίσουμε όλες τις εξελίξεις στη χώρα και, αν βρεθούμε σε αδιέξοδο, τότε ο λαός θα πρέπει να αποφασίσει αν θα πάμε μπροστά ή όχι».

♦  «Δεν έχω λόγο και πρόθεση να πάω σε εθνικές εκλογές, αλλά, αν βα­ρύνει η κατάσταση σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα μιας κυβέρνησης να προ­ωθεί τις αλλαγές, θα υπάρξει η από­φαση του ελληνικού λαού».

♦ Ως προς το αποτέλεσμα των αυτοδιοικητικών εκλογών, που θα γίνονταν σε λίγες μέρες, είχε δηλώσει: «Οι αγο­ρές αξιολογούν το αποτέλεσμα των εκλογών». Επιπλέον «πρέπει να στέλ­νουμε ξεκάθαρα μηνύματα στο εξωτερικό αλλά και σε όσους επιδιώκουν την αποσταθεροποίηση της χώρας για μικροπολιτικούς ή άλλους λόγους».

♦ Όταν του ετέθη ευθέως το ερώ­τημα αν η αποτυχία της κυβέρνησης στην οικονομία θα είναι ο πραγματι­κός λόγος τυχόν προσφυγής στην κάλ­πη, με μια επιδεικτική παύση απέφυ­γε να το απαντήσει επιβεβαιώνοντας όσους υποστήριζαν από τότε (!) αυ­τήν ακριβώς την άποψη - τα κείμενά μας εκείνων των ημερών, κυρίως στην ιστοσελίδα του «Π», είναι αδιάψευ­στος μάρτυρας...

Έκτοτε, τίποτε δεν έχει αλλάξει. Το ρεπορτάζ του «Π» λέει ότι ο Γ. Παπανδρέου θα πάει σε εκλογές μόνο αν βρεθεί μπροστά στο ενδεχόμενο μιας κατάρρευσης της οικονομίας. Ως εκ τούτου αγνοεί τις πιέσεις συγκροτημάτων ΜΜΕ και επιχειρηματιών που θεωρούν ότι οι εκλογές είναι μονό­δρομος. Επίσης αγνοεί τις εισηγήσεις από το εσωτερικό της κυβέρνησης και του κόμματος που τον παροτρύνουν για στήσιμο της κάλπης πριν επιδεινω­θεί το κοινωνικό κλίμα και πριν η οικο­νομία χτυπήσει κόκκινο συναγερμό με μη αναστρέψιμα αποτελέσματα.

Οι δύο «τάσεις»

Στην πραγματικότητα οι εισηγούμενοι να γίνουν τώρα εκλογές έχουν δύο κεντρικά επιχειρήματα:

1) Αν η χώρα βρεθεί στο κόκκινο, ίσως η προεξοφλημένη «ελεγχό­μενη» ή «μερική» ή «επιλεκτική» χρε­οκοπία γίνει - κάτι... όχι δύσκολο! -ανεξέλεγκτη, με ανυπολόγιστες συνέ­πειες. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα είχε καταστροφικό αντίκτυπο και στο ίδιο το ΠΑΣΟΚ, το οποίο θα γνώριζε μια πο­λιτική συντριβή χωρίς προηγούμενο.

2) Αν η κυβέρνηση συνεχίσει να σέρ­νεται εγκλωβισμένη στο «σπιράλ θανάτου» της οικονομίας και οι κοινω­νικές αντιδράσεις γίνουν εκρηκτικές, ίσως ο Σαμαράς, που αδυνατεί να δη­μιουργήσει ρεύμα εξουσίας, να μετατρέψει μια απλή νίκη σε αυτοδυναμία.

3) Αν σήμερα το ΠΑΣΟΚ χάσει με διαχειρίσιμη διαφορά και αποτρέψει την αυτοδυναμία της Ν.Δ., θα καταφέ­ρει να επιβάλει τους όρους του σε μια υποχρεωτική συγκυβέρνηση.

Όμως δεν σκέπτονται έτσι όλοι και μέχρι στιγμής, όπως όλα δείχνουν, ού­τε ο πρωθυπουργός. Αντιθέτως κορυ­φαία στελέχη και υπουργοί με κεντρι­κό κυβερνητικό ρόλο στον πυρήνα των μεταρρυθμίσεων, όπως ο Λοβέρδος, ο Ρέππας και ο Παπαϊωάννου, προτι­μούν μια συγκυβέρνηση με τη Ν.Δ. χω­ρίς εκλογές. Οι λόγοι είναι απλοί:

1) Μια συγκυβέρνηση χωρίς εκλογές θα αποτυπώσει τον εκλογικό και πολιτικό συσχετισμό του 2009. Άρα θα επισημοποιηθεί, τη χειρότερη ώρα της κρίσης, το πολιτικό προβάδισμα του ΠΑΣΟΚ και θα αναγνωριστεί η πρωτοκαθεδρία του στον ρόλο του «υπεύθυ­νου διαχειριστή».

2) Η Ν.Δ. - που ήδη έχει συναινέσει στην Παιδεία και στο ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας, έχει ανοίξει τον δρόμο για ευρείες μεταρρυθμίσεις μέσω της αναθεώρησης του Συντάγματος και ταυτίζεται με τον Βενιζέλο στην «αναδιαπραγμάτευση του Μνη­μονίου» - θα εγκλωβιστεί, ελλείψει σαφούς σχεδίου εξόδου από το σπι­ράλ του οικονομικού θανάτου της χώρας, στη συνευθύνη για ό,τι συμβεί το επόμενο διάστημα.

3) Ο Σαμαράς, συναινώντας στο πλαίσιο που έχουν ορίσει τρόικα και κυβέρνηση, θα είναι αδύνατον, ύστερα από μια συγκυβέρνηση με αυ­τούς τους όρους, να διεκδικήσει μό­νος την εξουσία.

Με απλά λόγια, ο στόχος της άπο­ψης αυτής, την οποία δείχνει να συμμερίζεται ο πρωθυπουργός, είναι να συμπαρασύρει Ν.Δ. και Σαμαρά σε ενδεχόμενη κατάρρευση είτε της χώ­ρας είτε της κυβέρνησης είτε και των δύο. Γι' αυτό δεν είναι λίγοι όσοι λέ­νε ότι στη ΔΕΘ ίσως ο Γ. Παπανδρέου απευθύνει επισήμως πρόσκληση στον πρόεδρο της Ν.Δ. για συγκυβέρνηση μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον από τα καυτά ζητήματα της οικονομίας σε μια αμιγώς πολιτική ατζέντα.

Όπως προϋπολογίζουν κάποιοι ει­δικοί της πολιτικής επικοινωνίας, μια ενδεχόμενη άρνηση του Σαμαρά να αναλάβει μέρος της ευθύνης αυτή την κρίσιμη ώρα θα του πετσοκόψει το ηγετικό προφίλ και θα τον περιορίσει σε ρόλο «ανεύθυνου» και πλειοδοτούντος «διαμαρτυρόμενου». Ωστό­σο παραγνωρίζουν το ενδεχόμενο να αναδειχθεί τελικά η αδυναμία ενός πρωθυπουργού που δεύτερη φορά... «παραιτείται» ενώπιον του κύριου πολιτικού του αντιπάλου. Ο οποίος θα έχει κάθε λόγο να αρνηθεί τον αρραβώνα μιας κυβέρνησης σε αποδρομή προτιμώντας έναν γάμο με την κοινω­νία στην κάλπη.

Ακόμη όμως και αν ο ελληνικός λα­ός, αγριεμένος από το μέγεθος της οικονομικής καταστροφής, αρνηθεί την αυτοδυναμία στον Σαμαρά, το πιθανότερο είναι ότι μια πολύ πιθανή συγκυ­βέρνηση θα γίνει με καταγεγραμμένο το πολιτικό προβάδισμα της Ν.Δ. και με το ΠΑΣΟΚ σε άγνωστη αυτή την ώρα κατάσταση...

Η επόμενη μέρα

Ένας ακόμη λόγος για να προτιμά­ται από το πρωθυπουργικό επιτελείο η συγκυβέρνηση χωρίς κάλπη είναι ο... Βενιζέλος. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Οικονομικών φαί­νεται πως ανέλαβε με τη βεβαιότητα - ή μήπως... διαβεβαίωση; - μιας σύ­ντομης προσφυγής σε εκλογές. Έτσι έλπιζε ότι μια διαχειρίσιμη ήττα του ΠΑΣΟΚ, με τον ίδιο άφθαρτο, θα μπο­ρούσε να του ανοίξει τον δρόμο προς την «επόμενη μέρα» της παράταξης.

Ποιος όμως είναι τόσο... κορόιδο στις μέρες μας; Όσοι εξ αρχής εκτι­μούσαμε ότι ο Βενιζέλος παγιδεύτη­κε αναλαμβάνοντας την ηλεκτρική καρέκλα του υπουργού Οικονομικών επιβεβαιωθήκαμε από τον ίδιο, όταν στις 22.8 δήλωσε: «Ανέλαβα μία δυ­σβάστακτη ευθύνη, το ξέρετε πολύ καλά ότι αυτό έγινε χωρίς να το επιθυ­μώ ή να το επιδιώκω και, προκειμένου να φέρω σε πέρας αυτή την αποστολή που τη θεωρώ εθνική, έχω κατά πάσα πιθανότητα θυσιάσει οποιαδήποτε πολιτική μου προοπτική». Στην πραγματι­κότητα ο «Μπένι» εκλήθη:

♦  Να χρεωθεί το μέχρι τότε αποτέ­λεσμα των επιλογών Παπανδρέου, Παπακωνσταντίνου και τρόικας.

♦  Να υπογράψει, μέσω του Μεσο­πρόθεσμου Πλαισίου, το δυσκολότερο μέρος της εφαρμογής των «μεταρρυθ­μίσεων», την ώρα που ο εμπνευστής του  Μεσοπρόθεσμου  και προκάτο­χός του απολάμβανε την άνεση των εμπορικών συμφωνιών και των «φιλο­λαϊκών» ρουσφετιών για τα αυθαίρε­τα από τη θέση του ΥΠΕΚΑ - ενδεχο­μένως και τον ρόλο του σκιώδους και χωρίς πολιτικές ευθύνες ρυθμιστή του τραπεζικού τοπίου.

♦  Να πέσει μαζί με τον Παπανδρέ­ου, αν η χώρα οδηγηθεί σε ανεξέλε­γκτη κατάρρευση χάνοντας κάθε φι­λοδοξία να τον διαδεχθεί.

Από την πλευρά του ο πρωθυπουρ­γός σαφώς θα προτιμούσε να δώσει τη... βέρα στον Σαμαρά στο επίπεδο της διακυβέρνησης, καθιστώντας τον συνένοχο στην καταστροφή, παρά να παραχωρήσει το... μονόπετρο της διαδοχής στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ στον Βενιζέλο ακολουθώντας τη μοίρα του Σημίτη, ο οποίος, παραδίδοντας το δι­κό του δαχτυλίδι στον Παπανδρέου, υπέγραψε την πολιτική του εξαφά­νιση.

Με αυτά τα δεδομένα είναι εύκολο να συμπεράνουμε ότι ο πρωθυπουρ­γός θα παίξει τα χαρτιά του με κριτή­ριο την πολιτική του επιβίωση, η οποία στην καλύτερη περίπτωση περνάει μέσα από μια «πρόταση γάμου» στον Σαμαρά. Πάντα όμως με τον κίνδυνο να προκύψει μια ανεξέλεγκτη κατάρ­ρευση, η οποία θα στείλει στον κάλα­θο των αχρήστων κάθε πολιτικό σχε­διασμό - και κυρίως τη χώρα οριστικά στα Τάρταρα...

Ανοιχτή η επίσημη χρεοκοπία

Καμπανάκι, κίτρινη ή κόκκινη κάρτα; Όποια κι αν είναι η επί­σημη τοποθέτηση του καθενός, το μήνυμα του οίκου αξιολόγη­σης Fitch την Τρίτη δεν σηκώνει παρερμηνείες στη μετάφραση, όπως κάποιες πλευρές επιχεί­ρησαν ξεχνώντας για λίγο τα καλά αγγλικά τους... Μπορεί λοιπόν κάποιοι να διάβασαν «βελτίωση», πλην όμως ο οίκος αξιολόγησης αναφέρει συγκε­κριμένα ότι η εμπιστοσύνη των αγορών για την Ελλάδα «θα αρ­γήσει πολύ να επιστρέψει».

Για να το κάνει σαφές παρέ­πεμψε και στην έκθεση της 13ης Ιουλίου, όταν είχε υποβαθμίσει τη χώρα μας από B+ σε CCC. Τό­τε ο οίκος είχε αξιολογήσει το ελληνικό χρέος ως «υψηλού κινδύνου». Η βαθμολογία αυ­τή αντιστοιχεί σε «πραγματικό κίνδυνο χρεοκοπίας» (κατά τη Fitch) και βρίσκεται ένα μόλις επίπεδο πάνω από τις οικονομί­ες σε καθεστώς πτώχευσης.

Η Fitch απειλεί...

Με δυο λόγια η Fitch αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο χρεοκο­πίας, κυρίως λόγω της αβεβαι­ότητας για το αν οι ιδιώτες θα συμμετάσχουν τελικά στη χρηματοδότηση της Ελλάδας, αλλά κάνει λόγο και για σημαντικές προκλήσεις από την επιδείνω­ση της μακροοικονομικής προ­οπτικής της χώρας. Κατά τον οίκο η συμμετοχή και μόνο των ιδιωτών στο δεύτερο πρόγραμ­μα στήριξης της Ελλάδας θα δι­αμορφώσει κατάσταση περιορι­σμένης χρεοκοπίας (restricted default).

Εδώ η αναπομπή που κάνει αφορά μια παλαιότερη έκθεση (6.6), η οποία σημείωνε ότι μια ανταλλαγή ομολόγων θα προ­καλέσει υποβάθμιση του ελληνικού χρέους από το CCC σε C. Ότι δηλαδή μία χρεοκοπία είναι πολύ πιθανή βραχυπρόθεσμα. Η αξιολόγηση CCC, όπως ανα­φέρει, αναγνωρίζει ότι η χρεο­κοπία είναι μια πραγματική πι­θανότητα.

Όλα αυτά σε ένα περιβάλλον στο οποίο οι φήμες βοούν ότι οι οίκοι αξιολόγησης θα αποφασί­σουν πολύ σύντομα για το αν θα βαθμολογήσουν την Ελλάδα σε καθεστώς επιλεκτικής ή περιο­ρισμένης χρεοκοπίας. Οι ίδιες φήμες επιμένουν ότι το πιο πι­θανό είναι η Ελλάδα να βρεθεί σε καθεστώς περιορισμένης χρεοκοπίας, δηλαδή σε καθε­στώς C.

Ήδη, μετά την υποβάθμιση της χώρας από τη Moody's σε καθεστώς Ca (high default risk ή υψηλός κίνδυνος χρεοκοπίας), και η Standard and Poors υπο­βάθμισε την Ελλάδα στη ζώνη CC. Κάτι ανάλογο λοιπόν αναμέ­νεται και από τη Fitch, η οποία, όπως συνηθίζουν οι οίκοι - που ποτέ δεν αιφνιδιάζουν... -, έρι­ξε την τροχιοδεικτική βολή. Ο οίκος μάλιστα ενδέχεται να μην υποβαθμίσει την Ελλάδα στην κλίμακα CC, αλλά στη C, οπότε η Ελλάδα θα πέσει αμέσως σε καθεστώς περιορισμένης χρε­οκοπίας.

Κλειδί για μια τέτοια εξέλιξη θα είναι και το αν η Φινλανδία θα επιμείνει στο θέμα των εγ­γυήσεων (κάτι που δεν φαίνεται να αλλάζει), οπότε πολλοί παράγοντες των αγορών θεωρούν ότι θα προκληθεί πιστωτικό γε­γονός διευκολύνοντας το σενά­ριο της χρεοκοπίας. Από εκεί και πέρα, με βάση το... καλό σενάριο, η βαθμολογική χρεο­κοπία θα κρατήσει τρεις μήνες, με βάση το μεσαίο πέντε μήνες και με βάση το κακό σενάριο οκτώ μήνες.

Ένα κρίσιμο ερώτημα από εκεί και πέρα είναι εάν, σε πε­ρίπτωση περιορισμένης χρεο­κοπίας, οι κάτοχοι των ασφα­λίστρων κινδύνου (CDS) θα ζητήσουν να... πληρωθούν. Μπορεί η ανταλλαγή των ελ­ληνικών ομολόγων να μην συ­νιστά πιστωτικό γεγονός, αλ­λά, σε περίπτωση που η χώρα βρεθεί σε περιορισμένη χρεο­κοπία, οι πιέσεις θα ενταθούν. Και η Αθήνα δεν θα έχει λόγο. Τον λόγο θα τον έχει η Διεθνής Ένωση Ανταλλάξιμων Οικονομι­κών Προϊόντων και Παραγώγων (ISDA), η μόνη που μπορεί να γνωμοδοτήσει για ένα πιστωτι­κό γεγονός (αν είναι ή όχι) και να αποφασίσει αν θα πληρω­θούν τα CDS...

Το Ποντικι