Τρόικα και ΔΝΤ κουρελιάζουν τη δημοκρατία

Το εφιαλτικό παζλ της μνημονιακής καταστρατήγησης του Συντάγματος και οι 15 δικαστικές αποφάσεις που γκρεμίζουν μέτρα σε πείσμα του κλίματος τρομοκρατίας και των φοβικών διλημμάτων

Η συστηματική καταστρατήγηση θεμελιωδών διατάξεων του Συντάγματος αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για την εφαρμογή των μέτρων των μνημονίων σε όποια χώρα κι αν εφαρμόστηκαν. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα και με δεδομένη την περιρρέουσα τρομοκρατική ατμόσφαιρα και τα εξόχως φοβικά διλήμματα που τίθενται εν είδει τελεσιγράφου προς πάσα κατεύθυνση και υπογείως, ακόμα και προς τις δικαστικές αρχές, το Συμβούλιο της Επικρατείας, το Ελεγκτικό Συνέδριο και ο Άρειος Πάγος έχουν εκδώσει τουλάχιστον 15 αποφάσεις που κατεδαφίζουν μνημονιακές ρυθμίσεις ως αντισυνταγματικές. Ρυθμίσεις όπως η πρώτη εφεδρεία, η αναδρομική περικοπή συντάξεων, οι κατασχέσεις από το ΣΔΟΕ, οι περικοπές στους ενστόλους, η φορολόγηση ειδικών επιδομάτων.

Οι περιπτώσεις αυτές, εάν συνδυαστούν, συνθέτουν το εφιαλτικό παζλ της συνολικής απορρύθμισης του κράτους δικαίου και του κράτους πρόνοιας, πολύ περισσότερο εάν υπολογίσει κανείς ότι ακόμα και για την ψήφιση των μέτρων παραβιάζονται συστηματικά επιμέρους συνταγματικές διατάξεις. Άλλωστε δεν είναι καθόλου τυχαία η κυβερνητική επιλογή πληθώρα μέτρων να επιβάλλεται μέσω της έκδοσης δεκάδων πράξεων νομοθετικού περιεχομένου που δεν υπόκεινται καν σε δικαστικό ή άλλο έλεγχο!
Η στρατηγική της παραβίασης του Συντάγματος είναι κεντρική πολιτική της τρόικας για την επιβολή των μέτρων λιτότητας όπως και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στις χώρες που δρα μόνο του. Για παράδειγμα, και στην Πορτογαλία σημαντικά μέτρα της τρόικας κρίθηκαν αντισυνταγματικά ενώ και στη Ρουμανία και τη Λετονία, όπου το ΔΝΤ επέβαλε δραστικές αλλαγές στο καθεστώς μισθών και συντάξεων καθώς και στο ασφαλιστικό σύστημα, τα συνταγματικά δικαστήρια των δύο χωρών απέρριψαν τις ρυθμίσεις ως αντισυνταγματικές.
Έγκριτοι συνταγματολόγοι και νομικοί επισημαίνουν στην έρευνα του «Π» ότι, αν και υπάρχει σωρεία αποφάσεων που αμφισβητούν τη συνταγματικότητα των περισσότερων μέτρων των μνημονίων και μπορούν να ανατρέψουν ορισμένα πράγματα, το γεγονός ότι απαιτείται μεγάλο χρονικό διάστημα για την έκδοση μιας οριστικής απόφασης λειτουργεί σε βάρος των πολιτών. Άλλωστε, όπως επισημαίνουν οι αντισυνταγματικές ρυθμίσεις, είναι σε γνώση εκείνων που νομοθετούν και που απλώς ξέρουν ότι ο χρόνος λειτουργεί υπέρ τους.

Δικαστές κόντρα στην τρομοκρατία των μνημονίων

Μικρές, αλλά άκρως σημαντικές νίκες σε βάρος των καταστροφικών για το κοινωνικό σύνολο μέτρων που έχουν επιβληθεί από την τρόικα έχουν καταγάγει πολίτες που προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το Ελεγκτικό Συνέδριο αλλά και τα πολιτικά δικαστήρια.
Με αποφάσεις – «σταθμούς» παρά το γενικευμένο κλίμα κατατρομοκράτησης ακόμα και των δικαστικών λειτουργών μέσα από φοβικά διλήμματα, οι δικαστές τα τελευταία δυο χρόνια κατεδαφίζουν κομμάτι – κομμάτι ρυθμίσεις που παραβιάζουν ευθέως και απροκάλυπτα το Σύνταγμα.
Όπως επισήμανε στο «Π» ο συνταγματολόγος Γιώργος Κατρούγκαλος, το θέμα της αντισυνταγματικότητας των μέτρων του μνημονίου δεν αφορά κάποιες μεμονωμένες ρυθμίσεις, δεν είναι ένα ευκαιριακό φαινόμενο. Και αυτό γιατί η εφαρμογή των μέτρων που συνεπάγεται την κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους προϋποθέτει την παραβίαση του Συντάγματος και της νομοθεσίας. Για παράδειγμα, η κατεδάφιση του εργατικού δικαίου, επισημαίνει ο Γιώργος Κατρούγκαλος, «οι περίφημες διαρθρωτικές αλλαγές έχουν σκοπό να αφαιρέσουν το συλλογικό ή ατομικό δικαίωμα. Μόνο έτσι πιστεύουν ότι θα έρθει η αύξηση των κερδών των ιδιωτικών επιχειρήσεων και κατ’ επέκταση θα έρθει και η ανάπτυξη. Αυτό επί της ουσίας συνιστά το βασικότερο ιδεολόγημα της κυβέρνησης, το οποίο, για να εφαρμοστεί, όπως φαίνεται από τις αποφάσεις δικαστηρίων, παραβιάζονται νόμοι».
Ο έγκριτος συνταγματολόγος υπογραμμίζει ότι «υπάρχουν ήδη αποφάσεις που αμφισβητούν τη συνταγματικότητα των περισσοτέρων μέτρων του μνημονίου, πράγμα που σημαίνει πως ανατρέπουν ορισμένα πράγματα, όπως παραδείγματος χάρη το μέτρο με τους ένστολους». Το θέμα, βέβαια, δεν είναι απλό, αφού οι αποφάσεις έχουν πράγματι σημασία, αλλά μέχρι να φτάσουν στον Άρειο Πάγο μεσολαβεί μεγάλο διάστημα.
Το σύστημα ευνοεί την παρανομία εκ μέρους των κυβερνήσεων, επισημαίνει ο δικηγόρος και νομικός σύμβουλος σε ενώσεις καταναλωτών και δανειοληπτών Γιώργος Νικολακόπουλος, αφού γνωρίζουν ότι είτε λίγο είτε πολύ είναι αντισυνταγματικά τα μέτρα αλλά γνωρίζουν επίσης ότι θα μπορέσουν να εφαρμοστούν για δυο με τρία χρόνια. Για παράδειγμα, για την είσπραξη του χαρατσιού, παρ’ ότι γνώριζαν ότι είναι αντισυνταγματικό μέτρο, καθώς δεν μπορείς να απειλείς με διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος για μεγάλο διάστημα, εισπράττονταν τα χρήματα κανονικά.
Δυστυχώς στην Ελλάδα, επισημαίνει ο Γιώργος Νικολακόπουλος, ισχύει η «γερμανική σχολή». Αυτό σημαίνει ότι ο νόμος δεν τροποποιείται και δεν καταργείται αυτόματα έπειτα από δικαστική απόφαση, όπως γίνεται λόγου χάρη στο αγγλοσαξονικό μοντέλο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμα και στην περίπτωση που έχουμε αποφάσεις από το ΣτΕ ή τον Άρειο Πάγο που υποχρεούται το κράτος να τροποποιήσει τον νόμο, αυτό γίνεται στις περισσότερες των περιπτώσεων με έναν νόμο στην ίδια λογική, όπως για παράδειγμα έγινε με τον νόμο για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων.
Όπως υπογραμμίζει ο Γιώργος Νικολακόπουλος, το κράτος δεν διευκολύνει τον πολίτη που πλήττεται, ειδικά όταν θα πρέπει το Δημόσιο να του επιστρέψει χρήματα. «Εδώ είναι ένα μεγάλο αγκάθι. Περνάς όλο τον Γολγοθά και στο τελικό στάδιο που είναι να πάρεις τα χρήματα, το Δημόσιο θα επικαλεστεί ότι δεν έχει χρήματα και θα κωλυσιεργεί την πληρωμή. Ή θα σου προτείνει άλλες λύσεις. Δυστυχώς, δεν υπάρχει ποινή – πρόστιμο για τον υπουργό, για τη Βουλή ή τον πολιτικό που συντάσσει αντισυνταγματικούς νόμους, καθώς θα υπήρχε η αποθάρρυνση να προχωρήσουν σε μία τέτοια στρατηγική».
Το «Π» παρουσιάζει 15 αποφάσεις του ΣτΕ, του Ελεγκτικού Συνεδρίου, του Αρείου Πάγου αλλά και πολιτικών δικαστηρίων που γκρεμίζουν θεμελιώδεις διατάξεις των μνημονίων. Από την πρώτη εφεδρεία, τις μειώσεις στις συντάξεις και την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης μέχρι το τέλος ΑΠΕ, τα αυθαίρετα και τις κατασχέσεις χωρίς ενημέρωση.

Διακοπή ρεύματος λόγω χαρατσιού
Τον Μάρτιο του 2012 η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματική τη νομοθετική ρύθμιση που προβλέπει τη διακοπή ρεύματος από τη ΔΕΗ σε περίπτωση που ο καταναλωτής δεν πληρώσει το ειδικό τέλος ακινήτων, το οποίο κρίθηκε πάντως από τους συμβούλους νόμιμο.

Μειώσεις στις συντάξεις
Τον Νοέμβριο του 2012 το Ελεγκτικό Συνέδριο έκρινε ότι προσκρούουν στις αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας οι διατάξεις για νέα μείωση των συντάξεων από 5% έως 25%. Αντισυνταγματική κρίθηκε επίσης η ρύθμιση που προβλέπει αύξηση του ορίου ηλικίας από τα 60 στα 65.

Νόμοι για τα εργασιακά
Τον Ιούλιο του 2012 το Ειρηνοδικείο Αθηνών έκρινε αντισυνταγματικούς και αντίθετους στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και στις Διεθνείς Συμβάσεις Εργασίας τους δύο μνημονιακούς νόμους 3833/2010 και 3845/2012 που επέβαλαν μείωση των αποδοχών, των επιδομάτων κ.λπ. των εργαζομένων στον δημόσιο τομέα.
Ήταν η πρώτη απόφαση πολιτικού δικαστηρίου που ήρθε σε ευθεία αντιπαράθεση με την απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας που έκρινε ότι οι μνημονιακοί περιορισμοί στις αποδοχές, δώρα, κ.λπ. των εργαζομένων είναι συμβατοί με τις επιταγές του Συντάγματος και την ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία.

Περικοπές μισθών δικαστικών
Τον Νοέμβριο του 2012 κρίθηκαν αντισυνταγματικά από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου μέτρα που περιλαμβάνονται στο νέο μνημόνιο, και συγκεκριμένα οι περικοπές στους μισθούς των δικαστικών λειτουργών.
Η Ολομέλεια θεωρεί ότι πολλά από τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο μνημόνιο και αφορούν περικοπές σε συντάξεις θίγουν σωρεία συνταγματικών διατάξεων και συνεπώς δεν θα πρέπει να εφαρμοστούν.

Διαθεσιμότητα
Τον Δεκέμβριο του 2013 το Μονομελές Πρωτοδικείο ακύρωσε ως παράνομες και αντισυνταγματικές τις αποφάσεις της διοίκησης και συγκεκριμένα της Περιφέρειας Αττικής που έθεσε σε διαθεσιμότητα επτά υπαλλήλους. Όπως αναφέρεται στο σκεπτικό της απόφασης, το μέτρο της διαθεσιμότητας και τα κριτήρια εφαρμογής του, ανεξαρτήτως της αποτελεσματικότητας και της προσφορότητάς του, προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αφού μετατρέπει τον άνθρωπο σε μέσο επίτευξης δημοσιονομικής εξυγίανσης διά της οδού της περιστολής κρατικών δαπανών, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις που έχει στη ζωή του η τακτική αυτή.

Δέσμευση καταθέσεων από ΣΔΟΕ
Τον Μάρτιο του 2013, το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματική και αντίθετη στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) τη νομοθετική εκείνη ρύθμιση που παρέχει τη δυνατότητα στο ΣΔΟΕ να προβαίνει σε δέσμευση πάσης φύσεως τραπεζικών λογαριασμών, τραπεζικών θυρίδων κ.λπ.
Οι σύμβουλοι επισήμαναν ότι η επίμαχη διάταξη του Ν. 3296/2004, που προβλέπει τις δεσμεύσεις των τραπεζικών λογαριασμών και οποιουδήποτε είδους περιουσιακών στοιχείων, συνεπάγεται σοβαρή επέμβαση σε συνταγματικώς προστατευόμενα αγαθά – δεδομένου, υπογραμμίζουν οι δικαστές, ότι όσο χρόνο διαρκεί η δέσμευση, το ελεγχόμενο πρόσωπο στερείται της δυνατότητας χρήσης και διάθεσης περιουσιακών του στοιχείων, και μάλιστα ρευστού χρήματος και κινητών αξιών φυλασσομένων σε πιστωτικά ιδρύματα.

Αναδρομική περικοπή συντάξεων
Τον Μάρτιο του 2013 κρίθηκε αντισυνταγματική και αντίθετη στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) από την Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου η αναδρομική από 1 Αυγούστου 2012 περικοπή των συντάξεων των υπαγομένων στα ειδικά μισθολόγια (δικαστές, στρατιωτικοί, κ.λπ.), ενώ σύμφωνα με τους δικαστές δικαιούνται συντάξεως και οι απολυθέντες επίορκοι δημόσιοι υπάλληλοι.

Πρώτη εφεδρεία
Τον Σεπτέμβριο του 2013 το ΣτΕ με μια σημαντική απόφαση έκρινε αντισυνταγματική για πρώτη φορά διάταξη του μνημονίου και συγκεκριμένα για την πρώτη εφεδρεία στον δημόσιο τομέα που εφαρμόστηκε με τον Ν. 4024/2011.
Η διάταξη του σχετικού νόμου, που κρίθηκε αντισυνταγματική από την Ολομέλεια του ΣτΕ, έβαζε σε διετή προσυνταξιοδοτική διαθεσιμότητα δημοσίους υπαλλήλους οι οποίοι είχαν συμπληρώσει 33 χρόνια προϋπηρεσίας και ήταν τουλάχιστον 53 ετών εκείνη την εποχή.

Αυθαίρετα
Τον Σεπτέμβριο του 2013 η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματική την τακτοποίηση των αυθαιρέτων με τον νόμο 4014/2011 που αφορούσε 500.000 ιδιοκτήτες ακινήτων. Στην απόφασή του το ανώτατο δικαστήριο μεταξύ άλλων δεν δέχεται ότι εισπρακτικοί και μόνο λόγοι μπορούν να θεμελιώσουν λόγο δημόσιου συμφέροντος που να δικαιολογεί μια τόσο δυσμενή για το περιβάλλον ρύθμιση. Σημείωνε, επίσης, ότι οι δυσμενείς περιβαλλοντικές συνέπειες από την εφαρμογή της ρύθμισης δεν αναιρούνται από το «πράσινο ισοζύγιο», καθώς οι πόροι και οι δυνατότητες του Πράσινου Ταμείου έχουν μειωθεί δραστικά.

Φορολόγηση ειδικών επιδομάτων
Τον Ιανουάριο του 2014 η Ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε αντισυνταγματική τη φορολόγηση των ειδικών επιδομάτων που λαμβάνουν οι πανεπιστημιακοί για την ενημέρωση της βιβλιοθήκης τους και τη συμμετοχή σε συνέδρια, αφού αυτά δεν θεωρούνται εισόδημα.

Περικοπές στους ενστόλους
Τον Ιανουάριο του 2014 η Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου έκρινε αντισυνταγματικές τις μνημονιακές περικοπές που επιβλήθηκαν από το τέλος του 2012 και μετά στο σύνολο των ενστόλων.

Τέλος ΑΠΕ
Τον Ιανουάριο του 2014 κρίθηκε αντισυνταγματικό το ειδικό τέλος μείωσης εκπομπών αερίων ρύπων (ΕΤΜΑΕΡ), το λεγόμενο και τέλος ΑΠΕ, που εισπράττεται μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ, καθώς δεν έχει χαρακτήρα ανταποδοτικού τέλους και ουσιαστικά αποτελεί φόρο.

Μειώσεις των εφάπαξ
Τον Ιανουάριο του 2014 με απόφασή της η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έβαλε φρένο σε νέες μειώσεις των εφάπαξ. Η απόφαση αφορά Ταμεία που δεν έχουν καμία επιχορήγηση από τον κρατικό προϋπολογισμό ή από άλλους κοινωνικούς πόρους και στηρίζονται μόνο στις εισφορές των εργαζομένων.

Ενιαίο Τέλος Ακινήτων
Τον Φεβρουάριο του 2014 η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, έκρινε αντισυνταγματική την επιβολή του Ενιαίου Τέλους Ακινήτων (ΕΤΑΚ) και της έκτακτης εισφοράς ακίνητης περιουσίας σε όσα ακίνητα έχουν αναγκαστικά απαλλοτριωθεί.
Ειδικότερα, η Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου έκρινε αντισυνταγματική και αντίθετη στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου την επιβολή Ενιαίου Τέλους Ακινήτων (ΕΤΑΚ), όπως και την επιβολή της έκτακτης εισφοράς ακίνητης περιουσίας, επί των ακινήτων τα οποία έχουν αναγκαστικά απαλλοτριωθεί, ανεξάρτητα από το αν η απαλλοτρίωση έχει ολοκληρωθεί ή όχι. Μάλιστα, το δικαστήριο διέταξε την επιστροφή των ποσών που είχαν καταβληθεί από τους φορολογούμενους πολίτες.

Κατασχέσεις
Τον Μάρτιο του 2014 το ΣΤ’ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματική διάταξη του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων που αφορά τις κατασχέσεις εις χείρας τρίτων, χωρίς να ενημερώνεται ο οφειλέτης.
Όπως επισημαίνεται, η παράλειψη αυτή έχει ως συνέπεια ο οφειλέτης να μη λαμβάνει γνώση ή να λαμβάνει καθυστερημένα γνώση τής εις βάρος του επισπευδομένης αναγκαστικής εκτελέσεως, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αμυνθεί αποτελεσματικώς προ της ολοκληρώσεως της εκτελεστικής διαδικασίας, λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα είτε για την ακύρωση είτε για την αναστολή της πράξεως εκτελέσεως.

Πορτογαλία

Τα μέτρα λιτότητας που επιβάλλονται είτε από την τρόικα είτε αποκλειστικά από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αντιβαίνουν συνειδητά τη συνταγματική τάξη και απορυθμίζουν συνειδητά τις εργασιακές σχέσεις, το κράτος δικαίου και πρόνοιας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι βασικά μέτρα των μνημονίων που επιβλήθηκαν από την τρόικα κρίθηκαν αντισυνταγματικά όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Πορτογαλία. Το πρώτο «χαστούκι» από το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας ήρθε το 2012 όταν κρίθηκε αντισυνταγματικό το μέτρο του μνημονίου που επέβαλλε την κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού των δημοσίων υπαλλήλων και των συνταξιούχων. Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης, οι περικοπές παραβιάζουν την αρχή της ισότητας αφού επιβάλλουν στους δημοσίους υπαλλήλους και τους συνταξιούχους επιπλέον θυσίες χωρίς να προβλέπονται αντίστοιχες για το σύνολο των πολιτών. Το καταπληκτικό είναι ότι και στους δικαστές λειτούργησε το ύπουλο δίλημμα «τρόικα ή χάος», με αποτέλεσμα το Συνταγματικό δικαστήριο να δεχθεί οι περικοπές στον 13ο και 14ο μισθό να παραμείνουν σε ισχύ για έναν χρόνο με την αιτιολογία ότι οι συνέπειες της απόφασης θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τους στόχους για τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος.
Έναν χρόνο μετά, τον Απρίλιο του 2013, ήρθε νέο «χαστούκι» για την πολιτική της τρόικας αφού κρίθηκαν αντισυνταγματικά τέσσερα από τα εννέα μέτρα λιτότητας που προβλέπονταν στον προϋπολογισμό, και συγκεκριμένα η κατάργηση του επιδόματος των καλοκαιρινών διακοπών για τους εργαζομένους στον δημόσιο τομέα και τους συνταξιούχους, καθώς και οι περικοπές σε επιδόματα ανεργίας και ασθένειας.

Το Ποντίκι