πετάει ο γάϊδαρος?

Του Καθηγητή ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΙΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ

Πετάει ή δεν πετάει ο…γάϊδαρος όπως τόσο εύστοχα αλλά και σκωπτικά το ρωτά ο λαός μας στο σχετικό παροιμιακό του δίλημμα; Οσο και άν ακουστεί αυτό παράξενο και ίσως κριθεί από μερικούς και επιστημονικά αντιδεοντολογικό στο μέτρο που όλοι γνωρίζουμε ή θάπρεπε να γνωρίζουμε και το Νόμο της βαρύτητας και την ανατομική μορφή των συμπαθών τετράποδων η απάντηση, στην Ελλάδα του 2010 και του ΠΑΣΟΚ δεν είναι ούτε απόλυτα καταφατική ούτε απόλυτα αρνητική!..

Με άλλα λόγια με δεδομένες τις συγκεκριμένες πολιτικές, συναισθηματικές, ιστορικές και ψυχοκοινωνικές παραμέτρους ο γάϊδαρος …πετάει ή τουλάχιστον την ΠΕΜΠΤΗ 8 Ιουλίου στη Βουλή των Ελλήνων σε ονομαστική ψηφοφορία οι βουλευτές του Κυβερνώντος Κόμματος (λέτε να υπάρξουν και…ξαφνιάσματα από άλλους χώρους;) θα κληθούν να ψηφίσουν ΝΑΙ και μετά την ψηφοφορία…το συζητάμε!.

Αναμφίβολα οι γάϊδαροι ΔΕΝ πετούν εφόσον τα πράγματα στη Φύση αλλά και στην οπτική μας αντίληψη είναι όπως ακριβώς ήταν πάντα. Υπάρχουν, όμως, τώρα τελευταία τέτοια φαινόμενα στην Ελλάδα των κκ Παπανδρέου και Παπακωνσταντίνου και της «τρόικα» που, εάν όχι εσκεμμένα, τότε εντελώς περίεργα, μοιάζει να στοχεύουν να μας πείσουν για το ακριβώς αντίθετο.

Πόσο εύπιστοι είμεθα αλήθεια, παιδιά, γυναίκες και άνδρες στην εποχή μας και πόσο εύκολα θα μπορούσε κάποιος ή κάποιοι να μας αλλάξουν τα μυαλά – δίκην υποβολής σε πλύση εγκεφάλου – και να μας κάνουν να δούμε τα άσπρα μαύρα και τα μαύρα άσπρα, ή όπως λένε οι Κινέζοι «δείξε με το δάκτυλό σου το ελάφι και φώναξε να ένα…άλογο» και για μας τους Έλληνες «δες τον γάϊδαρο να…πετάει;»

Η πειθώ Ομάδας και Εξουσίας

Απάντηση με εντυπωσιακά αποτελέσματα μας δίνουν δύο κλασικά πειράματα κοινωνικής ψυχολογίας των σημαντικών αμερικανών συναδέλφων Solomon Asch και Stanley Milgram. Στα δύο αυτά πειράματα οι ερευνητές και οι συνεργάτες τους δημιουργούν για το άτομο συνθήκες αμφιβολίας φέρνοντάς το αντιμέτωπο με ερεθίσματα αμφίβολης ευκρίνειας.

Το «άτομο-θύμα» οδηγείται από τις συνθήκες του πειράματος έντεχνα σε συναισθηματική σύγκρουση καθώς από τη μία μεριά αισθάνεται την έντονη υποκειμενική τάση να κάνει τη σωστή επιλογή όπως ακριβώς έχει μάθει μέχρι αυτήν την στιγμή στη ζωή του ( πχ ο γάϊδαρος ΔΕΝ…πετάει, και η ΑΝΑΛΓΗΣΙΑ η αφαίμαξη πόρων από τις κοινωνικο-οικονομικά ασθενέστερες τάξεις, η δραματική μείωση συντάξεων με παράλληλη αύξηση απαιτούμενων ετών εργασίας, το πάγωμα των μισθών που σε συνδυασμό με πληθωρισμό 6% σημαίνει ουσιαστική μείωση ΔΕΝ μπορεί να είναι συμπεριφορές του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος) και από την άλλη μεριά αισθάνεται έντονη την πίεση από τα άλλα μέλη της ομάδας στην οποία το έχουμε εντάξει για την ολοκλήρωση της πειραματικής διαδικασίας και τα οποία το προτρέπουν να κάνει μία επιλογή που εμφανώς είναι λαθεμένη.

Για να γίνει κατανοητή η διαδικασία άσκησης πίεσης από την ΟΜΑΔΑ στο άτομο και για να μας διδάξει και κάτι νομίζω χρήσιμο στην εποχή μας, την εποχή της αμφισβήτησης των πάντων από τους πάντες και της αμφιβολίας για όλα και για όλους – ας δούμε τι ακριβώς συμβαίνει στα πειράματα αυτά.

Ας δούμε πρώτα το πείραμα του Asch (στο οποίο ΟΛΑ τα άτομα εκτός ενός που το βαφτίζουμε «θύμα» είναι συνεργάτες του ερευνητή) ο ερευνητής δείχνει δύο κάρτες όπου στην πρώτη κάρτα υπάρχει μιά ευθεία γραμμή ενός συγκεκριμένου μήκους και στην δεύτερη κάρτα υπάρχουν τρείς ευθείες γραμμές διαφορετικού μήκους η μία από τις οποίες είναι εμφανέστατα και χωρίς αμφιβολία ακριβώς ίσου μήκους με τη γραμμή της πρώτης κάρτας.

Ο εξεταστής ρωτά ένα ένα τα άτομα της ομάδας να κάνουν την σύγκριση των γραμμών αφήνοντας τελευταίο το “θύμα” της παρέας.

Στο επίδειξη των καρτών ΟΛΟΙ συμφωνούν σε κάτι που είναι ΕΜΦΑΝΕΣΤΑΤΑ λάθος (αυτοί είναι οι συνεργάτες του ερευνητή που οδηγούν το «θύμα» όπως καταγράφεται από την βιντεοκάμερα να ξαφνιάζεται, να γέρνει μπροστά, να κοιτάζει τις γραμμές, να κοιτάζει έναν έναν τα μέλη της ομάδας και να έχει χαραγμένα στο πρόσωπό του τα αισθήματα του ξαφνιάσματος και της δυσπιστίας…)

Οταν έρχεται η σειρά του “θύματος” να συγκρίνει τις γραμμές στις δύο κάρτες, υποθέτω ότι δεν θα σας εκπλήξει η διαπίστωση ότι ένας μεγάλος αριθμός ατόμων απαντά δίνοντας την ίδια απάντηση που έδωσαν και τα προηγούμενα μέλη της ομάδας!…

Εκπληκτικό, όχι ακριβώς. Το ” θύμα ” στο συγκεκριμένο πείραμα έχει ουσιαστικά δυό επιλογές κάθε μιά από τις οποίες συνεπάγεται και ένα σχετικό ψυχοσυναισθηματικό και ψυχοκοινωνικό κόστος. Συγκεκριμένα, εφόσον θελήσει να σταθεί πιστό στις προσωπικές του απόψεις και να πεί τι ακριβώς είναι σωστό και τι λάθος τότε θα βρίσκεται σε ευθύγραμμη ισορροπία με τις υποκειμενικές του πεποιθήσεις και τα αντικειμενικά δεδομένα αλλά θα έρθει σε ευθεία αντιπαράθεση με τα άλλα μέλη της ομάδας που δηλώνουν- γιατί έτσι συμφωνήθηκε – το ακριβώς αντίθετο. Εάν πάλι ταυτισθεί με τα άλλα μέλη της ομάδας τότε θα έλθει σε σύγκρουση με τις υποκειμενικές του πεποιθήσεις και την ορθή αντίληψη πραγματικότητας αλλά θα αποφύγει το ρίσκο της αντιπαράθεσής του με την ομάδα..

Οι δικαιολογίες που έδωσαν «τα θύματα» στο πείραμα με τις γραμμές του Asch εστιάσθηκαν γύρω από τη δική τους κακή εκτίμηση του μήκους των γραμμών και σε προβλήματα…όρασης!

Στα πειράματα του καθηγητή Stanley Milgram «το θύμα» καλείται να προξενήσει πόνο σε κάποιο άγνωστο άτομο επειδή έτσι τον παροτρύνει και τον πείθει το άτομο που κατέχει θέση εξουσίας. Τα «θύματα» τελικά υποκύπτουν στις έντονες πιέσεις που τους ασκούν οι συνεργάτες του ερευνητή και ξεπερνούν τον έλεγχο της συνείδησής τους που τους υπαγορεύει να αποφύγουν να προξενήσουν πόνο σε άγνωστα άτομα.

Αν γυρίσουμε και κυττάξουμε λίγο γύρω μας, εσείς και εγώ, αλήθεια σε καθημερινή βάση πόσες φορές είμαστε ΣΥΝΕΠΕΙΣ σε πεποιθήσεις και αξίες που είναι ΟΡΘΕΣ και πόσες φορές αρνούμεθα την πραγματικότητα, σαν τον Αγιο Πέτρο πριν αλέκτωρ λαλήσει τρείς, υποκύπτοντας σε Κομματικά προστάγματα ή για να συμβιβασθούμε με την ομάδα, την παρέα όπου ανήκουμε για να μη χάσουμε κεκτημένα;

Η ψηφοφορία της ερχόμενης Πέμπτης και τα συλλαλητήρια θα γράψουν ιστορία, αλλά το πρωί της Παρασκευής 9ης Ιουλίου 2010 εφόσον περάσει το Νέο ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ σχέδιο με τα εργασιακά που θα ανατρέψουν δεκαετίες αγώνων των εργαζομένων η Ελληνική Βουλή και συγκεκριμένα οι Βουλευτές του ΠΑΣΟΚ θα έχουν δείξει:

Ότι πιστεύουν σε ΑΡΧΕΣ και ΔΕΝ θα συμβιβαστούν ή ότι τελικά ο γάϊδαρος «πετάει» εφόσον η εξουσία των «αφεντικών» τους έτσι το… επιτάσσει!..