Γιατί ο Έλληνας αρνείται να αντιδράσει μαζικά στην κρίση; Τρεις και ένας λόγοι

 

Γράφει ο Χρήστος Δεμέτης
Ή μάλλον για να είμαστε ακριβείς, τρεις λόγοι για τους οποίους οι περισσότεροι εξ ημών “κοιμούνται”. Ένα άρθρο για την αδράνεια και το “μούδιασμα” της κοινής γνώμης έναντι των χειρουργικών επεμβάσεων που έχει υποστεί και θα υποστεί η ελληνική κοινωνία και η μεσαία τάξη
Η τρόικα πάει κι έρχεται, βαρκούλες αρμενίζουν, η ελληνική προεδρία είναι γεγονός και τα μέτρα έγιναν ισοδύναμα. Ανάπτυξη θες; Περίμενε λίγο ακόμα, για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολύ. Ναι, αλλά για να την κάνει κάποιος τη δουλειά, πρέπει και να εργάζεται. Κι αν όχι να δρα, να αντιδρά.
Η κρίση διανύει ακόμα ένα χρόνο ζωής, καλά να είμαστε να την χαιρόμαστε. Η κυβέρνηση μας, περιδιαβαίνει αγέρωχη στα σοκάκια της Ε.Ε. φέρνοντας αέρα “αλλαγής” στη χώρα και τάζει success story την ώρα που οι εταίροι της γελάνε πίσω από την πλάτη της. Από επιτυχίες χορτάσαμε. Σε λίγο καιρό θα έχουμε και τις πρώτες εκλογές μετά την κυβέρνηση συνεργασίας. Θα είναι αν μη τι άλλο ένα γερό τεστ για το που οδεύουμε ομαδικά.
Δεν ξέρω αν έχει υπάρξει άλλη περίοδος μεταπολεμικά κατά την οποία τα κόμματα ήταν τόσο χαμένα σε ένα κυκεώνα πολιτικής αστάθειας. Όλα τα κόμματα ανεξαιρέτως. Σαν να πάει να γίνει κάποια ζύμωση και να μη γίνεται. Και από την άλλη, τα συμφέροντα των λόμπι και της ελίτ πάντα βρίσκουν τον δρόμο τους να εξυπηρετηθούν μέσα από μικροχειρουργικές επεμβάσεις.
Ας μιλήσουμε λίγο ποδοσφαιρικά για μικροχειρουργική. Για να “στήσεις” έναν αγώνα, δεν χρειάζεται να το κάνεις πάντα απροκάλυπτα, δεν χρειάζεται να βάλεις τον διαιτητή να δώσει πέναλτι που εφηύρε μόνος του και να μπουν οι κερκίδες μέσα να σε φάνε. Αποβάλλεις τους καλύτερους παίκτες του “εχθρού” έναν αγώνα πριν το ντέρμπι και αποδεκατίζεις με “τακτ” το αντίπαλο δέος πριν την κρίσιμη μάχη. Ή αγοράζεις τα αστέρια του ανταγωνιστή σου για να τον αποδυναμώσεις.
Έτσι γίνεται και στην εν Ελλάδι πολιτική τον τελευταίο καιρό. Η επικοινωνιακή λειτουργία της κυβέρνησης είναι ξεκάθαρη. Βάλλει κατά των αντιπάλων της, μιλώντας ακόμα και για συσχετισμούς με την τρομοκρατία και την ίδια ώρα περνάει “αθόρυβα” τα μέτρα της. Αφήνει τον κύριο κοινοβουλευτικό της αντίπαλο να αναλώνεται σε εσωκομματικές μάχες, υπερθεματίζει τη φαγωμάρα του αντιμαχόμενου στην αρένα της διακυβέρνησης της χώρας και ταυτόχρονα κάνει τη δουλειά της ανενόχλητη εξυπηρετώντας το συμφέρον της τρόικας και της κάθε τρόικας. Ωραία όλα αυτά. Μήπως εμείς ως πολίτες δεν τα καταλαβαίνουμε;
Ας μη γελιόμαστε. Όλα τα καταλαβαίνουμε. Γιατί όμως δεν αντιδρούμε; Οι μεγαλύτεροι κοινωνιολόγοι και πολιτικοί αναλυτές θα είχαν σκίσει τα ιμάτια τους για να εξηγήσουν το φαινόμενο. Προσωπικά, σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να το εξηγήσω απόλυτα, μπορώ όμως να καταθέσω δυο τρεις αυθόρμητες σκέψεις.
Γιατί λοιπόν δεν ξεσηκωνόμαστε μαζικά απέναντι στο κοινό καλό;
Υπάρχει κοινό καλό;
Τι κάνει η μεσαία τάξη;
Παράγοντας υπ’ αριθμόν ένα: Η συνενοχή
Ποτέ δεν υποστήριξα το “μαζί τα φάγαμε”. Πρόκειται για την πιο χυδαία πολιτική προσπάθεια συστράτευσης στη λαμογιά που έχει ειπωθεί τα τελευταία χρόνια. Όμως μία μεγάλη μερίδα συμπολιτών μας, πήρε μέρος στο φαγοπότι, έστω και ευκαιριακά. Κάπου κάποιον δικό του βόλεψε, κάπου κάπως βολεύτηκε, σε έναν δημόσιο οργανισμό, σε κάποια ΔΕΚΟ, σε κάποιον φορέα, κάπως έβγαλε μια μικρή μίζα, κάτι καρπώθηκε.
Το είδε να γίνεται παλιά, προσδοκά ότι θα το ξανακάνει τώρα. Και πατάει στη σίγουρη λύση των παλαιών κομμάτων του δικομματισμού. Ο μαθημένος έτσι, δεν θα βγει να αντιδράσει, δεν θα βγει στον δρόμο να συστρατευθεί με τον πολιτικό του αντίπαλο απέναντι σε μια κυβέρνηση που τον οδηγά στην εξαθλίωση, γιατί ακόμα και τώρα ψάχνει να βρει το παραθυράκι του “βολέματος”. Περιμένει να κοπάσει η καταιγίδα για να βγει από το καβούκι του.
Σίγουρα δεν μιλάμε για την πλειοψηφία, είναι όμως αρκετοί εκεί έξω που δεν θα έβαζαν το κοινό καλό πάνω από τα λίγα κεκτημένα τους. Και μετά είναι και το παράδειγμα που παίρνουν σαν μικρά παιδάκια που αντιγράφουν τον μπαμπά τους. Αφού ο πολιτικός που με εκπροσωπεί κλέβει, γιατί να μην κλέψω κι εγώ; Ας γίνουμε όλοι Λιάπηδες λοιπόν.
Δεύτερος παράγοντας. Ο “παρτακισμός”
Μπορεί ο όρος να μην είναι δόκιμος, οφείλει όμως να συμπεριληφθεί στα επικαιροποιημένα λεξικά. Η κατηγορία του Έλληνα που κοιτάει την “πάρτη” του. Εγώ να είμαι καλά και οι δικοί μου και άσε τους άλλους να καίγονται. Γιατί δεν υπάρχει αλληλεγγύη στην Ελλάδα; Ή μάλλον για να μην είμαστε και μηδενιστές, υπάρχει μεν, αλλά γιατί μένει στο επίπεδο κάποιων ηρωικών ΜΚΟ που παλεύουν στον ωκεανό των κοινωνικών προβλημάτων και στο χάος των αστικών τοπίων που χαρακτηρίζονται από πόρτες κλειστές; Το αντεπιχείρημα είναι αστείο. “Αν είσαι εσύ τόσο μεγαλόψυχος, πάρε τους αλλοδαπούς και τους άστεγους στο σπίτι σου”.
Σοβαρά τώρα. Ο έχων εργασία και ένα κομμάτι ψωμί, μπορεί να διαθέσει έστω μία κουβέρτα στον συνάνθρωπο του που στερείται των βασικών προς επιβίωση. Δεν το λέω σαν καλός Χριστιανός, δεν ήμουν άλλωστε ποτέ το παράδειγμα του καλού Χριστιανού. Το λέω σαν πολίτης που απογοητεύεται από την παγωμάρα των συμπολιτών του, από την έλλειψη ακόμα και της βασικής επικοινωνίας, από την άρνηση συνεργασίας. Προσπάθειες γίνονται κυρίως μεμονωμένα, σε ατομικό επίπεδο ή σε οργανωμένη μεν δράση, μικρής έκτασης δε, με περιορισμένο εν τέλει αποτέλεσμα.
Σε αυτή τη χώρα πρέπει εκ νέου να καλλιεργηθεί η κουλτούρα συνεργασίας και αλληλεγγύης. Τώρα που το σκέφτομαι, υπήρξε και ποτέ, ή στο DNA μας έρεε πάντα ο ιός του πολυτεμαχισμού;
Έστω τώρα ότι τα 10 εκατομμύρια Ελλήνων αντιστοιχούν σε 10 μονάδες ατόμων. Οι 4 εξ αυτών δεν αντιδρούν γιατί βολεύονται με την όλη κατάσταση ή επειδή φοβούνται ότι σε λίγο θα έρθουν τα χειρότερα. Οι 3 δεν εμπιστεύονται την αντιπολίτευση γιατί δεν τους έχει πείσει. Ο ένας είναι πολιτικά αδιάφορος, άρα και επικίνδυνος. Και οι 2 που μένουν να αντιδρούν, κατεβαίνουν στον δρόμο σε ξέχωρες παρατάξεις, κρατώντας ο καθένας το πανό του. Υπερβολή; Ρητορικό το ερώτημα. Το κάνω εικόνα σαν γελοιογραφία και το βρίσκω πάντως πολύ ρεαλιστικό.
Τρίτος παράγοντας. Ο ντόπιος, ο γηγενής, ο παραδοσιακός μας “ωχαδερφισμός”
Ο επαναστάτης του καναπέ. Ο μουτζαχεντίν των social media. Ο Άρης Βελουχιώτης του γραφείου. Ο αντιρρησίας συνείδησης του φραπέ. Και άλλα τέτοια. Έλα μωρέ, που να κατεβαίνουμε τώρα στον δρόμο, κούραση, δακρυγόνα, τρέξιμο, ε και να κατέβουμε, σάμπως και θα αλλάξει τίποτα; Ας επαναστατήσουμε μέσω Twitter απόψε για να κάνουμε και το χρέος μας και να κοιμηθούμε ήσυχοι. Ας κράξουμε το wi-fi του Σαμαρά και τον Άδωνι στο Facebook και μετά όλα καλά. Αποτέλεσμα; Μηδέν.
Γιατί είναι πλέον ουτοπικό το να βγουν 500.000 άνθρωποι στον δρόμο. Ταυτόχρονα, ενωμένοι, συμπαραταγμένοι. Αριστεροί, από όλο το φάσμα της αριστεράς, απογοητευμένοι πασόκοι, απογοητευμένοι νεοδημοκράτες, hipsters, νεολαίοι, συνταξιούχοι για να ζητήσουν περισσότερα μέτρα υπέρ της κοινωνικής πρόνοιας και λιγότερες περικοπές, λιγότερα “μαχαίρια” και να αρνηθούν τα νέα μέτρα με τη δύναμη της φωνής τους. Να περάσουν έστω έτσι το συμβολικό τους μήνυμα.
Ναι, ουτοπικό. Αντιθέτως το να μαζέψει κανείς 1.235 “likes” σε μια “πολιτική” ανάρτηση του στα κοινωνικά δίκτυα είναι πολύ πιο εφικτό, πολύ πιο εγωκεντρικό και σε κάθε περίπτωση, πολύ πιο ανούσιο. Χρήσιμο μόνο όταν συνδυάζεται με κοινωνικό αγώνα στο δρόμο. Μόνο έτσι προκύπτει νέα πολιτική, νέες ιδέες, νέες κοινωνικές διεργασίες. Από την συμπόρευση των κινημάτων στον δρόμο.
Και τέλος, ο ρόλος των media
Θα μου πεις, ποιος τα λογαριάζει; Θα μου πεις, ποιος δεν καταλαβαίνει τι συμφέροντα εξυπηρετούν; Και όμως, ακόμα η ατζέντα ορίζεται από την ολιγαρχία ορισμένων καναλαρχών και ιδιοκτητών εφημερίδων. Μπορεί να περνούν γραμμή χωρίς να μπορούν να κρυφτούν, η δημόσια γνώμη ωστόσο, ακόμα επηρεάζεται.
Η διασπορά φόβου και η κυριαρχία της θεωρίας των δύο άκρων, σχετίζεται άμεσα με τη λειτουργία των media τα τελευταία δύο χρόνια. Η περαιτέρω διείσδυση του κοινού στα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης, θα μπορούσε να οδηγήσει σταδιακά στην κυριαρχία των εναλλακτικών μέσων. Αλλά υπάρχει δρόμος ακόμα να διανυθεί μέχρι να φτάσουμε στο σημείο που ο πολίτης θα είναι πυλωρός και πηγή πληροφορίας, ή έστω “αυτόφωτο” και αυτόνομο φίλτρο πληροφορίας και όχι ένας δέκτης