Η σημερινή κατάσταση και η διέξοδος για το λαό

Προκόπης Κωφός
Τμήμα Χημείας ΑΠΘ

Για πολλούς δεν έχουμε καπιταλισμό, αν είχαμε σκέτο καπιταλισμό ίσως δεν θα μας πείραζε τόσο πολύ, έχουμε «νεοκαπιταλισμό», «διεθνείς τοκογλύφους», «κρατικοδίαιτους καπιταλιστές», «διεφθαρμένους» και το «νεοφιλελεύθερο μοντέλο» από τη μια μεριά και «δημοκρατικές κοινωνίες», «δημοκρατία», «υγιείς επιχειρηματίες» και «σοσιαλδημοκρατικές πρακτικές» για «κοινωνικό κράτος» από την άλλη! Από τη μια μεριά δηλαδή είναι οι κακοί που για ένα ανεξήγητο λόγο θέλουν το κακό μας, τη φτώχεια μας, τις αυτοκτονίες μας, την απόλυσή μας, τους μισθούς πείνας μας, την εξαθλίωσή μας, τη συρρίκνωση των πανεπιστημίων μας, την υποβάθμιση του συστήματος υγείας μας και από την άλλη, είναι οι καλοί, που, καθώς εμπνέονται από τις «ιδέες του διαφωτισμού», τη «δημοκρατία», την «αρχαία Αθήνα» και τις αρχές του κοινωνικού κράτους, θα μας απελευθερώσουν από όλα αυτά τα δεινά που προκαλούν οι κακοί με την εμμονή τους να θέλουν να εφαρμόσουν το «νεοφιλελεύθερο μοντέλο» τους!

Από μια τέτοια περιγραφή γι αυτά που συμβαίνουν σήμερα απουσιάζουν αυτά ακριβώς που έπρεπε να βαρύνουν στη σκέψη μας, πως έχουμε καπιταλισμό, πως είμαστε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, πως είναι σε εξέλιξη μια καπιταλιστική κρίση τεραστίων διαστάσεων και πως οι καπιταλιστές και τα μονοπώλια που κυριαρχούν ανταγωνίζονται ανελέητα μεταξύ τους.

Καπιταλισμός

Στον καπιταλισμό η παραγωγή ελέγχεται από τους καπιταλιστές και έχει ως αποκλειστικό σκοπό το κέρδος και όχι την κάλυψη των αναγκών των εργαζομένων. Από την άποψη αυτή στις καπιταλιστικές κοινωνίες ενυπάρχει και μια στρέβλωση της φυσικότητας και του αυτονόητου, γιατί οι άνθρωποι δραστηριοποιούνται και εργάζονται όχι για να καλύψουν τις ανάγκες τους, αυτό είναι μόνο στο μυαλό τους, αλλά για να προσφέρουν κέρδος σε κάποιον άλλο. Η κινητήρια δύναμη λοιπόν σε μια καπιταλιστική κοινωνία είναι το κέρδος. Αυτό σημαίνει πως στον καπιταλισμό ο έλεγχος της δράσης των ανθρώπων και της εργασίας τους και επομένως η ανάπτυξη και η πρόοδος είναι υπόθεση των καπιταλιστών και όχι των ίδιων των εργαζομένων, των κυβερνήσεων ή του κράτους, που το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να ενισχύουν την ανάπτυξη των καπιταλιστών και μάλιστα στο όνομα της ανάπτυξης της κοινωνίας, αφού η ανάπτυξη των καπιταλιστών και η ανάπτυξη της κοινωνίας σε μια καπιταλιστική κοινωνία ουσιαστικά ταυτίζονται. Ακόμα και το λεγόμενο κοινωνικό κράτος στον καπιταλισμό στην ουσία είναι ένας πολύ βολικός για όλους διακανονισμός στην υπηρεσία των καπιταλιστών για να μην έχουν ατομικά στις επιχειρήσεις τους την ευθύνη για την κάλυψη βασικών αναγκών των εργαζομένων τους, όπως για παράδειγμα η περίθαλψή τους ή οι συντάξεις τους. Επομένως η ανάπτυξη μιας καπιταλιστικής χώρας δεν μπορεί παρά να είναι καπιταλιστική ανάπτυξη και δεν είναι υπόθεση των κυβερνήσεων, αλλά των καπιταλιστών της, αυτών που ελέγχουν τα θεμέλια μιας κοινωνίας, την εργασία και την παραγωγή!

Ευρωπαϊκή Ένωση

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια ένωση καπιταλιστικών κρατών και επομένως ο σκοπός για τον οποίο συγκροτήθηκε δεν μπορεί παρά να είναι η ενίσχυση των καπιταλιστών των χωρών της και η γενικότερη καπιταλιστική ανάπτυξή της, δηλαδή η ενίσχυση των συμφερόντων των μονοπωλίων που κυριαρχούν στην Οικονομία της. Οι ελευθερίες διακίνησης κεφαλαίων, αγαθών και εργαζομένων που ισχύουν εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη, χωρίς σύνορα, ανάπτυξη των μονοπωλίων της και τις βέλτιστες αναδιαρθρώσεις για επίτευξη της μέγιστης δυνατής καπιταλιστικής ανάπτυξης και των μέγιστων δυνατών κερδών. Επομένως η ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένα περιβάλλον εντελώς εχθρικό για μια εξουσία που θα επιδιώξει την ανάπτυξη μιας χώρας προς όφελος του λαού της και όχι των καπιταλιστών της.

Καπιταλιστική κρίση και ανταγωνισμός

Η καπιταλιστική κρίση είναι νομοτελειακό φαινόμενο του καπιταλισμού που οφείλεται στην συσσώρευση κεφαλαίων που δεν μπορούν να αναπαραχθούν, δηλαδή δεν μπορούν πλέον να αποφέρουν κέρδη. Αυτό σημαίνει πως δεν συμφέρει πλέον στους καπιταλιστές να παράγουν ή πόσο μάλλον να κάνουν νέες επενδύσεις, γιατί δεν είναι δυνατόν να πουληθούν όλα τα προϊόντα και τα αγαθά που παράγονται ή θα παραχθούν από τις νέες αυτές επενδύσεις. Άμεση συνέπεια αυτής της αδυναμίας να πωληθεί η παραγωγή είναι η σταδιακή καταστροφή των κεφαλαίων που δεν μπορούν να αναπαραχθούν και επακόλουθα η καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων. Δηλαδή, κλείνουν επιχειρήσεις ή περιορίζουν την παραγωγή τους (καταστροφή κεφαλαίου), γιατί δεν μπορούν να πουλήσουν. «Κουρεύονται» δάνεια (καταστροφή κεφαλαίου), γιατί δεν μπορούν να επιστραφούν, αν και οι δανειστές εξαντλούν φυσικά όλα τα περιθώρια να διασφαλίσουν τα κεφάλαιά τους. Πέφτει η αξία των ακινήτων (καταστροφή κεφαλαίου), γιατί δεν υπάρχουν αγοραστές. Παραμένουν απούλητα αγαθά και εμπορεύματα ή πωλούνται σε τιμές κάτω του κόστους (καταστροφή κεφαλαίου). Απολύονται (καταστρέφονται) εργαζόμενοι και ως συνέπεια της αύξησης της ανεργίας απαξιώνεται η εργατική δύναμη και μειώνονται οι μισθοί. Γίνεται πόλεμος και επέρχεται μια δραστική καταστροφή. Και αυτή η καταστροφή κεφαλαίων γίνεται στις συνθήκες ενός ανελέητου ανταγωνισμού μεταξύ των καπιταλιστών και των μονοπωλίων τους που από ανταγωνισμός για το ποιος θα υπερισχύσει μετατρέπεται στις συνθήκες της καπιταλιστικής κρίσης σε ανταγωνισμός για το ποιος θα χάσει τα λιγότερα και ποιος θα μπορέσει να πουλήσει για να επιβιώσει.

Αυτή η καταστροφή που συνεπάγεται η καπιταλιστική κρίση δεν μπορεί με τίποτα να αποτραπεί όσο κυριαρχούν οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, γιατί ακριβώς είναι αυτές οι σχέσεις που την προκαλούν. Δεν υπάρχει τρόπος, δεν υπάρχει μηχανισμός, δεν υπάρχει μοντέλο, δεν υπάρχει πολιτική, που να μπορεί να την ανακόψει και πολύ περισσότερο να την αναστρέψει. Πρέπει να συντελεστεί και αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα, συντελείται. Με άλλα λόγια η καπιταλιστική κρίση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί εντός του συστήματος και ο μόνος τρόπος να μην συντελεστεί η καταστροφή είναι να ανατραπεί ο καπιταλισμός.

Στα πλαίσια βεβαίως του ανταγωνισμού και του αδυσώπητου πολέμου μεταξύ των μονοπωλίων πάντα θα γίνονται κάποιες επενδύσεις, αλλά στο βαθμό που θα στέφονται οι νέες επενδύσεις με επιτυχία θα καταστρέφονται κάποιες άλλες από τις ήδη υπάρχουσες, γιατί η αγοραστική δύναμη σε τοπικό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο δεν είναι απλά συγκεκριμένη, αλλά περιορίζεται λόγω της ίδιας της κρίσης ακόμα περισσότερο. Να γιατί δεν γίνονται επενδύσεις και ούτε πρόκειται να γίνουν όσο είναι σε εξέλιξη η καπιταλιστική κρίση και δεν έχουν καταστραφεί, στο βαθμό που το απαιτούν οι συνθήκες, τα κεφάλαια που δεν μπορούν να αναπαραχθούν!

Η μερική και σταδιακή καταστροφή των συσσωρευμένων κεφαλαίων και η μείωση των μισθών των εργαζομένων ως επακόλουθο αυτής της καταστροφής είναι φυσικό να εκτονώνει προσωρινά την καπιταλιστική κρίση και να οδηγεί σε προσωρινές ανακάμψεις. Οι προσωρινές αυτές ανακάμψεις δεν είναι δυνατόν να ανακόψουν στο παραμικρό την πορεία εξαθλίωσης των εργαζομένων, μόνο τα μεγέθη της οικονομίας ουσιαστικά θα ανακάμπτουν, γιατί ακριβώς ένας από τους παράγοντες της εκτόνωσης της κρίσης είναι η ίδια η εξαθλίωση (καταστροφή) των εργαζομένων. Αυτές όμως οι προσωρινές ανακάμψεις της καπιταλιστικής οικονομίας δεν μπορούν σε καμιά περίπτωση να αναστρέψουν αποφασιστικά την εξέλιξη της καπιταλιστικής κρίσης και την καταστροφή που συντελείται, γιατί η διαδικασία συσσώρευσης του κεφαλαίου, η πηγή της καπιταλιστικής κρίσης, συνεχίζεται και θα συνεχίζεται όσο θα επικρατεί αυτό το σύστημα. Η εμπειρία του παρελθόντος μας λέει πως μεγάλες καπιταλιστικές κρίσεις, περιορισμένων όμως διαστάσεων σε σχέση με την κρίση που είναι σε εξέλιξη σήμερα, έληξαν με μια αποφασιστική καταστροφή κεφαλαίων και το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος.

Και δεν έφταναν όλα αυτά, για να ανταγωνιστεί η Ευρώπη τις λεγόμενες ανερχόμενες οικονομίες και να μην υποβαθμιστεί στο διεθνές καπιταλιστικό σύστημα ακολουθεί την πολιτική της «ανταγωνιστικότητας» που περιορίζει ακόμα περισσότερο την αμοιβή της εργασίας συμβάλλοντας έτσι στη μείωση της αγοραστικής δύναμης και επομένως στην επιδείνωση της καπιταλιστικής κρίσης.

Συμπεράσματα

Με άλλα λόγια και συμπερασματικά, ο υποτιθέμενος μονόδρομος της καπιταλιστικής ανάπτυξης, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της αποδοχής των συνεπειών της καπιταλιστικής κρίσης χωρίς αμφισβήτηση του συστήματος είναι ένα πλήρες αδιέξοδο για τους εργαζόμενους, γιατί τους οδηγεί στην εξαθλίωση, αφαιρεί την οποιαδήποτε θετική προοπτική για τις νέες γενιές και στο βάθος παραμονεύει ο πόλεμος. Οι πολιτικές που ασκούνται δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να μεταθέτουν τις συνέπειες της κρίσης κατά προτεραιότητα στους εργαζόμενους και τους μικρούς επιχειρηματίες με αποτέλεσμα να καταστρέφονται πρώτοι αυτοί. Οι εργαζόμενοι έχουν έναν άλλο μονόδρομο να διανύσουν, το δικό τους μονόδρομο, το μονόδρομο μιας ανάπτυξης προς όφελός τους, μιας ανάπτυξης για την κάλυψη των αναγκών τους και όχι για τα κέρδη των μονοπωλίων. Για να το πετύχουν πρέπει να ανατρέψουν την εξουσία των καπιταλιστών και να εγκαθιδρύσουν τη δική τους εξουσία που θα διαγράψει το χρέος, θα βγάλει τη χώρα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα κοινωνικοποιήσει τα μονοπώλια και θα οργανώσει την εργασία, την παραγωγή και την ανάπτυξη προς όφελος των εργαζομένων. Η ανόρθωση της κοινωνίας και η έξοδος από το μονόδρομο της παρακμής που επιφυλάσσει ο καπιταλισμός στον κόσμο της εργασίας, στις νέες γενιές και γενικά στην κοινωνική εξέλιξη μπορεί να προκύψει μόνο με την ανατροπή (καταστροφή) των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος.

Προκόπης Κωφός
Τμήμα Χημείας ΑΠΘ