Σημειώνει ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος
Η οικονομία είναι «ψυχολογία», σου λένε στην αγορά και στα τηλεοπτικά κανάλια! Η οικονομία είναι «κλίμα» και «mood», πιστεύει και έτσι προπαγανδίζει, πάντα υπεραισιόδοξα, ο άνθρωπος, ο θεσμός και τα ΜΜΕ που κερδίζουν αποκλειστικά από τον «αέρα» της οικονομικής ανάπτυξης. Από την διαμεσολάβηση μεταξύ ζήτησης και προσφοράς και την χειραγώγηση του μηχανισμού εκτίμησης της αξίας.
Όλοι αυτοί φλυαρούν με λέξεις που χαρακτηρίζονται από απόλυτη αυθαιρεσία, την οποία συγκαλύπτουν με αριθμούς. Δίνουν, δηλαδή, στις λέξεις ένα αυθαίρετο αριθμητικό περιεχόμενο κάνοντας από εκεί και έπειτα – στις πιο έντιμες επιστημολογικά περιπτώσεις – σωστές αριθμητικές πράξεις. Αφού τα μαθηματικά είναι σωστά, σωστές ακούγονται και οι λέξεις, σε όσους δεν καταλαβαίνουν τις οικονομικές έννοιες που δομούνται από αυτές τις λέξεις.
Όσοι καταλαβαίνουν την απάτη, προφανώς έχουν καλή επαφή με την οικονομική θεωρία, την κριτική προς αυτήν και τους θεσμούς, όπως και την ιστορία των θεσμών της πολιτικής οικονομίας. Πόσοι, ωστόσο, έχουν αυτήν τη γνώση; Όσο περνούν τα χρόνια και όσο βυθιζόμαστε στον νεοφιλελευθερισμό ολοένα και λιγότεροι. Έχουμε φτάσει τα μισά παιδιά που έχουν ακαδημαϊκό πτυχίο να έχουν πάρει μαθήματα οικονομικών και περισσότερα από τα μισά να έχουν σίγουρα γνώσεις λογιστικής και στατιστικής, ασχέτως του πεδίου επιστημονικής εφαρμογής, το οποίο μάλλον δεν έχει καμία σημασία στο ζήτημα. Αλλά…
Εγώ, για παράδειγμα, έμαθα να αναλύω με ποσοτικές και ποιοτικές μεθόδους κοινωνικά στοιχεία κάθε μορφής (κάνοντας ακόμη εκτιμήσεις εκλογικής συμπεριφοράς), λύνοντας ασκήσεις και προβλήματα από το επιστημονικό πεδίο της βιολογίας και της γενετικής. Έτσι με βόλευε να καταλάβω καλύτερα τους μεθοδολογικούς μηχανισμούς. Και το κόλπο δούλεψε! Μόνον που δεν είχα καταλάβει ο ίδιος γιατί ακριβώς «δούλεψε». Πέρασαν αρκετά χρόνια μέχρι να περάσω από την εφαρμοσμένη στατιστική της πολιτικής επιστήμης σε σύνθετα προβλήματα της προχωρημένης στατιστικής θεωρίας για ανάλυση κοινωνικοοικονομικών στοιχειών, έτσι ώστε να δομηθούν ή αναλυθούν γενικά μοντέλα δράσης (π.χ. Σχέδια Δράσης Νέων Κοινωνικών Μοντέλων ή ακόμη Σχέδια Δράσης για Ανάπτυξη στο πλαίσιο των Διεθνών σχέσεων). Ήταν τότε που κατάλαβα το μυστικό (μου): Έβλεπα την στατιστική με τα ματιά μάλλον της βιολογίας και γεωγραφίας, που ποτέ δεν διδάχθηκα συστηματικά, παρά μέσω της οπτικής των κλασικών οικονομικών που είχα διδαχτεί και μάλιστα σε διαφορετικά στάδια της πανεπιστημιακής μου εκπαίδευσης. Γιατί; Διότι επιχειρούσα υποσυνείδητα στην αρχή να απαλλαγώ από την αυθαιρεσία της μηχανικής των τιμών, που καταλήγουν να λαμβάνουν την μορφή των αυτοεπιβεβαιούμενων προφητειών.
Θυμάστε όταν ξεκίνησε το ξεφούσκωμα της διεθνούς οικονομίας, εκεί στο 2007 – αποτέλεσμα του οποίου υπήρξε και η ελληνική κρίση – την εκτίμηση έγκυρων χρηματιστηριακών αναλυτών για διόρθωση των αγορών κατά 10%; Θυμίζω πως μόνον μεταξύ 27 Φεβρουαρίου και 5 Μαρτίου 2007 ο παγκόσμιος χρηματιστηριακός δείκτης MSCI World έχασε 6,5% αλλά στη συνέχεια κινήθηκε ανοδικά για πέντε συνεχόμενες συνεδριάσεις, δημιουργώντας φρέσκες ελπίδες για ανάκαμψη. Ήταν τότε που ο αναλυτής στρατηγικής της Dresdner Kleiwort Φίλιπ Ισεργουντ είχε πει χαρακτηριστικά το περίφημο: «Οι αγορές βιάστηκαν να αποφασίσουν, εντάξει, το ξεπεράσαμε, ας αρχίσουμε να συμπεριφερόμαστε όπως πριν». Αλλά αμέσως μετά είπε αυτό που τα λέει όλα: «Έχει γίνει τόση συζήτηση για τη διόρθωση κατά 10% που πλέον αποτελεί στόχο και θα γίνει πραγματικότητα». Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκε και η διαδικασία της ελληνικής πτώχευσης, με ασφαλώς όχι απλώς πολύ χειρότερη «διόρθωση», αλλά μάλλον πρωτοφανή σε περιόδους ειρήνης και τραγική για τον ελληνικό λαό.
Καταλάβατε την παραμορφωτική, πολιτικά διαστροφική αντίληψη που δομεί κοινωνικοοικονομικές έννοιες, όπως η ανάπτυξη, στη βάση μιας αυτοεπιβεβαιούμενης αριθμητικής, που επιχειρεί να λάβει τα ψυχολογιστικά χαρακτηριστικά μιας αυτοεπιβεβαιούμενης προφητείας, μέσω κάποιας ερμηνευτικής βίας που εκφράζεται με μαθηματική αφήγηση; Αυτό με ενοχλούσε και με οδηγούσε να αποστρέφομαι την αλήθεια των αριθμών και να αναζητώ μέσω της ποσοτικής και ποιοτικής ανάλυσης την συγκυριακή αλήθεια των εννοιών.
Κάπως έτσι, ωστόσο, η οικονομία έπαυε να αποτελεί μια επιστήμη κοντινή στη μηχανική και γινόταν μια επιστημονική προσέγγιση πολύ-κοντινή στην βιολογία. Ξαφνικά από επιστήμη των αριθμών,η οικονομία μεταβλήθηκε, μέσω της εξάσκησης μου στην στατιστική, σε επιστήμη της ζωής. Ξαφνικά τα νεκρά πράγματα έγιναν ξανά οικονομικό μέσο και όχι αυτοσκοπός και ξανάγινε σκοπός η ανάπτυξη του μηχανισμού που αναπαράγει το ανθρώπινο και φυσικό περιβάλλον.
Έτσι η οικονομία ήρθε και βρήκε την θέση της στη συνείδησή μου, συμβιβασμένη πλέον με τους νόμους της ζωής. Με το κέρδος με την βιολογική του έννοια και όχι με το κέρδος με την αγοραία, χυδαία του έννοια. Αυτό αντιστρατεύεται την αγορά; Όχι! Απλώς της προσδίδει μια εντελώς διαφορετική έννοια και λειτουργία. Την δομεί σαν σχέσεις που αποτελούν κοινωνικοοικονομικό συμβιβασμό με τους νόμους της ζωής και όχι με τους νόμους που βασίζονται στην λογική της τεχνητής έλλειψης καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών και περίσσειας ανθρώπων και φυσικών πόρων.
Η οικονομία της αγοράς, λοιπόν, και η εθνική οικονομία ασφαλώς, κτίζονται με έννοιες και όχι με αριθμούς, φίλε μου, όπως ακριβώς είναι κτισμένες όλες μα όλες οι επιμέρους οικονομικές θεωρίες. Η κοινωνική μάχη στην σημερινή πτωχευμένη Ελλάδα και φτωχοποιούμενη ελληνική κοινωνία, θα έπρεπε να δίνεται στο πεδίο των εννοιών και όχι των κούφιων αριθμών. Από τις έννοιες ορίζονται οι αριθμητικές πράξεις και όχι το αντίστροφο. Και οι έννοιες είναι πολιτικά/συναισθηματικά φορτισμένες, δεν είναι ουδέτερες λεξούλες. Είναι σύμπαντα αντίληψης της πραγματικότητας και του εαυτού μας. Και είναι κρίμα που η αριστερά, ενώ μοιάζει να νοιώθει αυτό το πράγμα, να είναι ανίκανη να το εκφράσει με μεθοδικότητα, άρα και πειστικότητα, αρνούμενη απλώς τις κακές καπιταλιστικές λέξεις, αντί να τους προσδίδει θετικά σημαινόμενα στη βάση της βιο-οικονομικής και σοσιαλιστικής αντίληψης!
Δεν φταίει η λέξη «ανάπτυξη», ούτε η λέξη «απόδοση», «αποτελεσματικότητα», κλπ. Δεν φταίει η επιστημολογία της καπιταλιστικής ανάπτυξης, αν θέλετε, αλλά η οντολογία που υπηρετείται μέσω της αφήγησης των ολοκληρωμένων αγορών. Ευθύνεται και η (αριστερή)διανόηση στον βαθμό που έπαψε να δίνει την μάχη των εννοιών και αρκείται στην διάψευση των αριθμών ή – στην καλύτερη περίπτωση – στην κοινωνική κριτική των αποτελεσμάτων τους. Είναι τραγικό, αυτό δεν είναι σύγχρονη αριστερά, είναι η αριστερά του παρελθόντος που δίνει μάχη οπισθοφυλακής με τα απομεινάρια ενός φιλελεύθερου οικονομισμού, που πλέον έχει μετεξελιχθεί στην «μοναδική αλήθεια» του ολοκληρωτικού καπιταλισμού.
Η σημερινή αριστερά πρέπει να φύγει μπροστά, παλεύοντας με τον πλέον αυταρχικό οικονομικό ηγεμονισμό που έχει βιώσει η ανθρωπότητα. Και θα φύγει μπροστά, όχι απλώς καταδεικνύοντας το απατηλό πνεύμα των αριθμών, κυβερνήσεων και καθεστώτων σαν το ελληνικό, αλλά προσδίδοντας μια διαφορετική (θετική) σημασία στις έννοιες που ορίζουν τις κοινωνικοοικονομικές σχέσεις. Δεν χρειαζόμαστε νέα αριθμητική, αλλά νέες έννοιες στις αριθμοποιημένες λέξεις, που μέσω της ερμηνευτικής βίας διασκεδάζουν την πλέον αυταρχική βία εναντίον της κοινωνίας. Χρειαζόμαστε ουσιαστικά νέους θεσμούς – οι έννοιες, για να είναι πραγματικά έννοιες και όχι λεξούλες της προπαγάνδας, που αποσκοπεί αποκλειστικά στην εντύπωση πρέπει να ορίζονται ως θεσμοί – αριστερούς θεσμούς για τους λογαριασμούς στην εθνική μας οικονομία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου