Η επίσκεψη Γκάουκ και η «γερμανική Ευρώπη»

Γράφειο Σταύρος Λυγερός

ΑΝ ΚΑΙ ο προφανής σκοπός της επίσκεψης του Προέδρου Γκάουκ ήταν να εξωραΐσει την εικόνα της Γερμανίας στην ελληνική κοινή γνώμη, η επιχείρηση «δημοσίων σχέσεων» εν μέρει στράβωσε. Η επιλογή του Παπούλια να θέσει σαφώς και έντονα αφενός το ζήτημα του κατοχικού δανείου και των πολεμικών αποζημιώσεων, αφετέρου το ζήτημα της μονοδιάστατης λιτότητας που επιβάλλει το Βερολίνο, μετατόπισε το κέντρο βάρους από τις εθιμοτυπικές ρητορείες και το παιχνίδι των εντυπώσεων στην ουσία των διμερών σχέσεων.

Μπορεί η κυβέρνηση Σαμαρά να έχει βάλει όλα τα αβγά της στο γερμανικό καλάθι και να αποφεύγει οτιδήποτε ενοχλεί τη Μέρκελ, αλλά το κλίμα στην ελληνική κοινωνία είναι τελείως διαφορετικό. Κι αυτό το κλίμα εν μέρει εξέφρασε ο Παπούλιας. Θα ήταν, άλλωστε, πολιτικό στίγμα γι’ αυτόν εάν δεν το έκανε.

Η τετραετής εφαρμογή των μνημονιακών πολιτικών συσσωρεύει οικονομικά και κοινωνικά ερείπια. Μπορεί τη «βρόμικη δουλειά» να τη διεκπεραιώνει η τρόικα, αλλά είναι κοινό μυστικό πως αποφασιστικό ρόλο στους κόλπους του ευρωιερατείου παίζει το Βερολίνο.

Η μονοδιάστατη λιτότητα, ωστόσο, δεν είναι αποκλειστικά γερμανική ατζέντα. Δεν είναι τυχαίο, βεβαίως, ότι ακόμα και στις πληττόμενες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, ο κορμός των αρχουσών ελίτ ταυτίζεται με αυτή την πολιτική. Ο λόγος είναι ότι αντανακλά την προσπάθεια της ευρωπαϊκής ολιγαρχίας του χρήματος να μεταθέσει το κόστος της κρίσης στις μικρομεσαίες κοινωνικές τάξεις. Η συνταγή, άλλωστε, δεν προορίζεται μόνο για τις κοινωνίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Σε πιο χαλαρή μορφή προορίζεται και για τις κοινωνίες του ευρωπαϊκού πυρήνα.

Το ευρώ δεν οργανώνει μόνο τα γερμανικά εξαγωγικά συμφέροντα. Οργανώνει και τα ευρύτερα συμφέροντα των ευρωπαϊκών τραπεζών. Οι οργανικοί δεσμοί που έχουν αναπτυχθεί και παγιωθεί όλα αυτά τα χρόνια στο πλαίσιο της ευρωζώνης έχουν δέσει στενά μεταξύ τους τις άρχουσες ελίτ των χωρών-μελών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορούν να δουν τον εαυτό τους εκτός αυτού του πλαισίου. Κι τούτο παρότι η ασκούμενη πολιτική ισοδυναμεί με ένα είδος ασύμμετρου οικονομικού πολέμου εναντίον του ευρωπαϊκού Νότου. Με το «κούρεμα» των καταθέσεων στην Κύπρο, μάλιστα, το ευρωιερατείο έκανε ακόμα ένα βήμα, επιβάλλοντας τη διάσωση από τα μέσα (bail in).

Η κατάσταση αυτή επιτρέπει στη Γερμανία να ασκεί ρόλο αφεντικού, δηλαδή να επηρεάζει τις κοινοτικές αποφάσεις κατά τρόπο που να εξυπηρετούνται και τα στενά εθνικά της συμφέροντα. Το καταφέρνει, επειδή χρησιμοποιεί σαν όχημα αντιλήψεις, διαδικασίες και σχήματα που της εξασφαλίζουν την υποστήριξη όχι μόνο άλλων χωρών του ευρωπαϊκού πυρήνα που έχουν αντίστοιχα συμφέροντα, αλλά, όπως προαναφέραμε, και τη δορυφοροποίηση των αρχουσών ελίτ της ευρωπαϊκής περιφέρειας.

Η κρίση έπαιξε ρόλο καταλύτη για να εκδηλωθούν οι μέχρι τότε υφέρπουσες ηγεμονιστικές τάσεις του Βερολίνου. Η σημερινή Ευρώπη είναι πολύ διαφορετική από αυτό που ήταν πριν το 2008. Η αρχή της ισοτιμίας των χωρών-μελών, που είχε καταστήσει το ενοποιητικό εγχείρημα ελκυστικό, έχει καταντήσει άδειο κέλυφος. Σήμερα η Ευρώπη έχει αφεντικό και οι χώρες-μέλη έχουν ιεραρχηθεί.

Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν οι κοινωνίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, που βρίσκονται ήδη στη μέγγενη της μονοδιάστατης λιτότητας, θα συνεχίσουν να ανέχονται το σκοτεινό παρόν και το ακόμα σκοτεινότερο μέλλον που τους επιφυλάσσουν οι άρχουσες ελίτ τους. Προς το παρόν τα θύματα του ασύμμετρου πολέμου αντιδρούν υποτονικά. Πρώτον, επειδή η μακρά περίοδος ευημερίας έχει αμβλύνει τα αντανακλαστικά τους. Δεύτερον, επειδή έχουν ακόμα αρκετά να χάσουν.

Η Ελλάδα στην πρώτη γραμμή
ΠΟΛΛΑ, πάντως, θα κριθούν από τις εξελίξεις στην Ελλάδα. Οι παθογένειές της την έχουν μετατρέψει σε πειραματόζωο και ως εκ τούτου την έχουν τοποθετήσει στην πρώτη γραμμή αυτού του γιγαντιαίου πειράματος κοινωνικής μηχανικής.

Τα αφεντικά της Ε.Ε. ανησυχούν για το δημοσκοπικό προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά δεν είναι διατεθειμένα να αλλάξουν την πολιτική τους για την Ευρώπη προκειμένου να ενισχύσουν την κυβέρνηση Σαμαρά ενόψει ευρωεκλογών. Θα της προσφέρουν ρητορικά εύσημα, αλλά δεν πρόκειται να αναλάβουν ουσιαστική δέσμευση στο κρίσιμο ζήτημα της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Το Βερολίνο τηρεί ανελαστική στάση, επειδή το πολιτικό διακύβευμα είναι πανευρωπαϊκό. Δεν θέλει να δημιουργήσει προηγούμενο πολιτικής διαπραγμάτευσης και εκπτώσεων.

Το μνημόνιο, άλλωστε, δεν ήταν ένα λάθος κάποιων καλοπροαίρετων. Εάν ήταν έτσι, τα εξόφθαλμα καταστροφικά αποτελέσματά του θα έπρεπε να έχουν προ πολλού ωθήσει το ευρωιερατείο σε μία αναθεώρηση της πολιτικής που επιβάλλει. Αντ’ αυτού όχι μόνο εμμένει στην ίδια καταστροφική «θεραπεία», αλλά και εντείνει τις πιέσεις του.

Στην πραγματικότητα, πίσω από την επίσημη ρητορική υπάρχει κρυφή ατζέντα. Μπορεί οι ελληνικές άρχουσες ελίτ να μην έχουν σχέδιο, αλλά το Βερολίνο έχει. Τουλάχιστον από ένα χρονικό σημείο και πέρα επεδίωξε και με όπλο το χρέος επέτυχε να μετατρέψει την Ελλάδα σε μεταμοντέρνα αποικία του.
Για τα μείζονα θέματα αποφασίζουν οι Γερμανοί και μέσω της τρόικας τα επιβάλλουν στην ελληνική κυβέρνηση. Η κλασική τακτική τους είναι να διασύρουν και να πιέζουν ασφυκτικά την Αθήνα μέχρι η ελληνική Βουλή να ψηφίζει τις εκάστοτε απαιτήσεις τους. Τότε λένε έναν ανέξοδο καλό λόγο, τον οποίο οι μνημονιακές κυβερνήσεις πουλάνε στην εγχώρια κοινή γνώμη σαν μεγάλη πολιτική επιτυχία! Στην πραγματικότητα, η εθνική κυριαρχία έχει συρρικνωθεί δραστικά και η δημοκρατία έχει ακρωτηριασθεί. Οι πιο κυνικοί Ευρωπαίοι, μάλιστα, το ομολογούν δημοσίως.

Διαποτισμένες από το σύνδρομο εξάρτησης, οι ελληνικές άρχουσες ελίτ υιοθέτησαν εξαρχής την πολιτική που έρχεται ντελίβερι από έξω. Αυτό που καθόρισε τη στάση τους ήταν η προσδοκία ότι με την υπακοή τους θα διασώσουν τα προνόμιά τους, και όχι το γεγονός ότι αυτή η πολιτική καταστρέφει την εγχώρια οικονομία και την κοινωνία. Με εντυπωσιακή, μάλιστα, άνεση δίπλα στο παλιό υπερατλαντικό αφεντικό προσέθεσαν και το Βερολίνο. Γεγονός που διευκολύνει πολύ την προσπάθεια των Γερμανών να υφάνουν ένα δίκτυο επιρροής και εξαρτήσεων στο εσωτερικό της Ελλάδας.