Πρωτογενές Έλλειμμα Νο2. Του Γιάνη Βαρουφάκη

«Ο κ. Βαρουφάκης μπερδεύει τα δημοσιονομικά με τα ταμειακά στοιχεία», γράφει η κα Μιράντα Ξαφά στο χτεσινό της άρθρο (σχολιάζοντας το άρθρο μουΠρωτογενές Έλλειμμα).
Μακάρι να ήταν έτσι.
Δυστυχώς δεν είναι – και λέω «δυστυχώς» γιατί θα προτιμούσα χίλιες φορές να είχα αναγνώσει λανθασμένα τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, παρά να βρισκόμαστε ενώπιοι ενωπίοις με την αναβίωση των Greek Statistics (με τη βούλα της Eurostat, όπως ακριβώς και στο παρελθόν το οποίο, όλοι μας, ελπίσαμε ότι αφήσαμε πίσω μετά την κατάρρευση του 2010).
Η κα Ξαφά, δυστυχώς, μπερδεύει: (Α) την παράθεση των λογιστικών κανόνων της Eurostat (ESA95), τους οποίους δεν αμφισβητεί κανείς, με (Β) τον «δημιουργικό» τρόπο που εφαρμόστηκαν στον υπολογισμό του πρωτογενούς ισολογισμού της 
γενικής κυβέρνησης για το 2013. Στο άρθρο της παραθέτει, συνοπτικά, το γράμμα και το πνεύμα των κανόνων αυτών.(*) Στο δικό μου άρθρο αναφερόμουν στο πώς εφαρμόστηκαν οι κανόνες αυτοί, παραβιάζοντας το γράμμα και το πνεύμα τους, ώστε να παρουσιάσουν ένα πρωτογενές έλλειμμα ως πλεόνασμα.
Το ότι οι μεταφορές ποσών από έναν λογαριασμό της γενικής κυβέρνησης σε έναν άλλον δεν θα έπρεπε να έχει καμία επίπτωση στον ισολογισμό της γενικής κυβέρνησης είναι αξιωματικά ορθόν. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν έχει καμία τέτοια επίπτωση. Το να μπερδεύουμε το τι θα έπρεπε να ισχύει (την περιγραφή του οποίου η κα Ξαφά παρέθεσε λαμπρά) με το τι τελικά έγινε (που η κα Ξαφά δεν αναφέρει) είναι μέγα λάθος, ιδίως όταν έχουμε να κάνουμε με τα νέα (ή και τα παλαιότερα) Greek Statistics.
Επιτρέψτε μου, αγαπητοί αναγνώστες, να σας υπενθυμίσω την υπερπροσπάθεια του κ. Αλογοσκούφη να αναδείξει τα προ του 2004 Greek Statistics μεταφέροντας κρατικές υποχρεώσεις (για αμυντικά, κυρίως, προγράμματα) από τον ισολογισμό του 2005 και του 2006 σε ισολογισμούς του 2002, 2003 και 2004. Ήταν τότε που ο κ. Στουρνάρας μου είχε πει πως ήταν έξαλλος με τη Eurostat επειδή η τελευταία επέτρεπε στην ελληνική κυβέρνηση, με «δημιουργικά» Greek Statistics, και να μεταφέρει ελλείμματα στις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και να μειώνει το τρέχον έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης (της Ν.Δ.) μεταφέροντας σε άλλες χρονιές (ακόμα και μελλοντικές) τα ελλείμματα των νοσοκομείων.
Ως αποτέλεσμα εκείνων των συγκρούσεων κυβέρνησης της ΝΔ και αντιπολιτευόμενων οικονομολόγων, πήρα κι εγώ το «θάρρος» να γράψω στη Eurostat (εν έτει 2006) ζητώντας εξηγήσεις για τα ελλείμματα των νοσοκομείων και κάποια άλλα περίεργα (κατ’ εμέ) στοιχεία. Έξι μήνες αργότερα έλαβα την απάντηση της Eurostat η οποία, σε μισή σελίδα, μου έλεγε ότι όλα τα στοιχεία της ελληνικής κυβέρνησης ήταν αγγελικά πλασμένα και μου εξηγούσε, όπως ακριβώς και η κα Ξαφά στο χτεσινό άρθρο της, τη διαφορά ταμειακής από δεδουλευμένη βάση και ότι «οι ενδοκυβερνητικές μεταφορές ήταν απολύτως ουδέτερες ως προς τον ισολογισμό της γενικής κυβέρνησης».
Όταν το 2010 η Ελλάδα κατέρρευσε, και τα Greek Statistics έγιναν βούκινο διεθνώς, θυμάμαι να βγαίνω στο BBC (και αλλού) και να θυμίζω στους ξένους ακροατές και τηλεθεατές, και βεβαίως στους ξένους δημοσιογράφους οι οποίοι είχαν γίνει ιδιαίτερα επιθετικοί απέναντι σε όλους εμάς τους Έλληνες, ότι, όσον αφορά τα Greek Statistics, δεν υπήρξε ούτε ένας ισολογισμός του ελληνικού δημοσίου (τόσο των κυβερνήσεων Σημίτη, όσο και των κυβερνήσεων Καραμανλή) που να μην είχε τη βούλα της Eurostat. Το μήνυμά μου ήταν: «Όταν κάποιοι εξ ημών φωνάζαμε για τις μπαγαποντιές των ελληνικών στατιστικών στοιχείων, οι ελληνικές κυβερνήσεις είχαν την απόλυτη υποστήριξη της Eurostat, η οποία μας απαντούσε ότι όλα τα στοιχεία ήταν σωστά και όμορφα. Η Ευρώπη πάντα στήριζε τα Greek Statistics», τους έλεγα.
Δυστυχώς, τίποτα δεν έχει αλλάξει. Μπορεί η Eurostat, μετά το 2010, να «τροποποίησε» τα ελληνικά στοιχεία της δεκαετίας του 2000 αλλά το έκανε «στα μουλωχτά» και αναδρομικά (όπως σίγουρα θα ξανακάνει το 2016 ή 2016 για το 2013!). Το βασικό τρυκ ήταν η μεταφορά ελλειμμάτων από τη μία χρονιά στην άλλη. Αυτό δεν άλλαζε, βέβαια, το διαχρονικό δημόσιο χρέος αλλά άλλαζε την εικόνα που παρουσίαζε ο κρατικός ισολογισμός σε, από πολιτικής σκοπιάς, έτη-κλειδιά. Π.χ. οι δήθεν«λευκές τρύπες» των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης πρωτο-χρησιμοποιήθηκαν από την κυβέρνηση Σημίτη στη δεκαετία του 1990 και καταγράφτηκαν ώστε να «αλαφρώσει» το κρατικό πρωτογενές έλλειμμα λίγο πριν την κρίσιμη Ευρωπαϊκή Σύνοδο που απεφάνθη ότι η χώρα μας θα γινόταν αποδεκτή στην ΟΝΕ – την εποχή που ο σημερινός υπουργός οικονομικών ήταν Πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων και κεντρικός διαπραγματευτής για την είσοδό μας στην ΟΝΕ (μια αποστολή που εκτέλεσε με μεγάλη επιτυχία, αλλά η οποία δύσκολα θα ερχόταν χωρίς τις «λευκές» εκείνες τρύπες των ασφαλιστικών ταμείων – που δεν ήταν βέβαια πλεονάσματα αλλά... υποχρεώσεις).
Τώρα έχουμε άλλο ένα έτος-κλειδί. Το 2013! Είναι η χρονιά που το Βερολίνο αποφάσισε να κηρύξει τον θρίαμβό του επί της Κρίσης του Ευρώ. Τι πιο εντυπωσιακό στοιχείο, υπέρ αυτού του ισχυρισμού, από την ανακοίνωση ότι ακόμα και η άσωτη Ελλάς έχει πλέον πρωτογενές πλεόνασμα; Στον βωμό αυτού του θριάμβου θυσιάστηκε, άλλη μια φορά, η αλήθεια - και μάλιστα με πανομοιότυπο τρόπο: με την επίκληση των ίδιων «δημιουργικών» Greek Statistics, χρησιμοποιώντας πάλι τα ταλαίπωρα τα ασφαλιστικά ταμεία.
Αναφερόμενη στην αποπληρωμή κάποιων από τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις των ασφαλιστικών ταμείων και της τοπικής αυτοδιοίκησης, η κα Ξαφά γράφει ότι: «το έλλειμμα/πλεόνασμα σε δημοσιονομική βάση δεν επηρεάζεται από τις ταμειακές ροές.». Άλλη μια φορά στο άρθρο της παραλείπει να διακρίνει το «πρέπον» από αυτό που τελικά γίνεται. Από τότε που ξέσπασε η κρίση, το ελληνικό δημόσιο έχει ξεκινήσει μια συνεχή, μερική στάση πληρωμών της τάξης των 5 με 10 δισ. ευρώ ετησίως προς νέους συνταξιούχους (που μπορεί να περάσουν 18 μήνες πριν λάβουν την πρώτη τους σύνταξη), εξαγωγικές επιχειρήσεις (που λαμβάνουν επιστροφές του ΦΠΑ με πολλούς μήνες καθυστέρηση), δικαιούχους ευρωπαϊκών προγραμμάτων και προμηθευτών. Αν η κυβέρνηση όντως κατέγραφε, όπως επιβάλλουν οι κανόνες ESA95, τις υποχρεώσεις της σε δεδουλευμένη (και όχι σε ταμειακή) βάση, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα ήταν τουλάχιστον 3% υψηλότερο από το επίσημο. Όχι μόνο για το 2013 αλλά για κάθε έτος από το 2011 και έπειτα.
Η κα Ξαφά ισχυρίζεται ότι το κράτος καθυστερεί τις πληρωμές για να κερδίζει τους τόκους. Η αλήθεια είναι πολύ πιο ζοφερή και, ευτυχώς, (όσο παράξενο και να ακούγεται αυτό,) λογική: το κράτος απλά δεν καταγράφει σε καμία βάση (ούτε ταμειακή ούτε δεδουλευμένη) πολλές από τις υποχρεώσεις του τη χρονιά που τις ανέλαβε. Όπως ακριβώς γινόταν και το 2005 όταν το κράτος δεν κατέγραφε πουθενά τα ελλείμματα των νοσοκομείων την εποχή που μιλούσε για «θωρακισμένη ελληνική οικονομία» (ανακοινώνοντας παράλληλα μείωση των κρατικών ελλειμμάτων), παραπέμποντας τα ελλείμματα αυτά σε επόμενα έτη.
Ας επιστρέψουμε, όμως, στις πιο πρόσφατες «λευκές τρύπες» στις οποίες αναφέρθηκα στο προηγούμενο άρθρο μου. Σε επιστολή που μου κοινοποίησε πριν από τρεις μέρες η Eurostat (την οποία αντιγράφει η ΕΛΣΤΑΤ στη δική της ανακοίνωση) εις απάντησιν συνέντευξής μου σε γερμανική εφημερίδα (την οποία με τη σειρά της αντιγράφει η κα Ξαφά στο άρθρο της) μου λέει τα εξής: «Οι μεταφορές 4,2 δισ. ευρώ και 0,7 δισ. ευρώ αντίστοιχα από την υποκατηγορία Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ) και από την υποκατηγορία Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), έγιναν ώστε να γίνει δυνατή η αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων προηγούμενων ετών.». Ας το δεχθώ. Όμως, πώς γίνεται να δεχθώ, να δεχθούμε δηλαδή, ότι αυτές οι μεταφορές από την κεντρική κυβέρνηση (δανεικών από την τρόικα χρημάτων) στους ΟΚΑ και ΟΤΑ τους επέτρεψε και να αποπληρώσουν τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις τους και να εμφανίζεται ενεργητικό/πλεόνασμα στους λογαριασμούς των ΟΚΑ και ΟΤΑ (βλ. Πίνακες 2C&2D της ΕΛΣΤΑΤ); Θα με συγχωρήσει η κα Ξαφά, αλλά αυτό -απλώς- δεν γίνεται.
Μία εξήγηση είναι ότι οι μεταφορές αυτές επέτρεψαν μεν στους ΟΚΑ και ΟΤΑ να αποπληρώσουν τις ληξιπρόθεσμες οφειλές τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τις αποπλήρωσαν κιόλας (δεδομένου ότι η δεδουλευμένη βάση δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι ισχύει στους υπολογισμούς των ενεργητικών/παθητικών των ΟΚΑ/ΟΤΑ). Μια άλλη ερμηνεία, λιγότερο επιεικής, είναι ότι οι υπηρεσίες των Greek Statistics επιδόθηκαν, άλλη μια φορά, στις τακτικές της προ του 2010 εποχές, με την ανοχή της Eurostat (όπως και στην προ του 2010 εποχή) αλλά και τις ευλογίες ενός Βερολίνου αποφασισμένου να δηλώσει θρίαμβο επί της ελληνικής κρίσης, με την ανακοίνωση πρωτογενούς ελλείμματος προ των ευρωεκλογών του Μαΐου.
Στο κλείσιμο του άρθρου της η κα Ξαφά καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, αν και είχαμε πρωτογενές πλεόνασμα το 2013, αυτό δεν είναι διατηρήσιμο και, βεβαίως, δεν αρκεί ώστε να αρχίσουμε να αποπληρώνουμε το χρέος. Η αλήθεια είναι ότι:
•ό,τι και να συμβεί στον τομέα του πρωτογενούς ισολογισμού, όσες οικονομίες και να κάνει το δημόσιο, το χρέος δεν μπορεί να αποπληρωθεί γιατί το κράτος έχει χρεοκοπήσει από το 2010 έως σήμερα
•το 2013 είχαμε πρωτογενές έλλειμμα (σύμφωνα με τους κανόνες και το πνεύμα των Eurostat και τρόικας, οι οποίοι όμως παραβιάζονται συστηματικά, με την ανοχή και κάλυψη της Eurostat, από τη δεκαετία του ‘90)
•τα Νέα Greek Statistics (που είναι πανομοιότυπα με τα προηγούμενα Greek Statistics, της εποχής 1997-2010) επιστρατεύτηκαν ώστε να κερδηθούν οι Ευρωεκλογές από κόμματα που θα αποδεχθούν τις επιλογές της γερμανικής κυβέρνησης
•στόχος για μετά τις Ευρωεκλογές της ανίερης συμμαχίας ψεύδους Βερολίνου-Βρυξελλών-Αθηνών, αν όλα πάνε κατ’ ευχήν για αυτήν, είναι μια επιμήκυνση των αποπληρωμών που θα δίνει την ευκαιρία στην ελληνική κυβέρνηση, εφόσον «στύβει» τους έλληνες φορολογούμενους, να καταβάλει τις (μειωμένες) αποπληρωμές της σύμφωνα με το«επικαιροποιημένο» πρόγραμμα αποπληρωμών (που θα συμφωνηθεί το Φθινόπωρο), χωρίς όμως η χώρα όμως να έχει την παραμικρή δυνατότητα να αποδράσει από το πέπλο της μόνιμης πτώχευσης και χρεο-δουλοπαροικίας.
(*) Ο Simon Davis ανήρτησε τον Ιανουάριο που μας πέρασε μια πολύ καλύτερη ανάλυση των κανόνων που διέπουν τον υπολογισμό του πρωτογενούς ισολογισμού του δημοσίου. Η ανάλυσή του εξηγεί και τον μη ευρέως συζητηθέντα αντίκτυπο που θα έχει ο υπολογισμός (που θα ανακοινωθεί τον Αύγουστο) από το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας της τιμής των τραπεζικών μετοχών που έχει στην κατοχή του πάνω στο τελικό πρωτογενές ισοζύγιο του 2013.

Γιάνης Βαρουφάκης